حق انتفاع چیست؟ حق انتفاع در واقع اجازه و حق استفاده کردن یک شخص از مال شخص دیگر یا مال بدون مالک است. در این حالت فردی که از مال دیگران استفاده می‌کند، منتفع نامیده می‌شود. برای استفاده از حق انتفاع معمولاً میان طرفین قراردادی تنظیم می‌شود یا اینکه اجازه به صورت لفظی به طرف مقابل داده می‌شود. در ادامه بیشتر درباره حق انتفاع با شما گفتگو خواهیم کرد.
تماس فوری با تیم حقوقی متخصص در شهر شما
تماس با تلفن‌های 09150998001 و 09393106011
حق انتفاع قراردادی
در بعضی مواقع حق انتفاع در اثر یک قرارداد برای فرد ایجاد می‌شود. به عنوان مثال پدر یک خانواده اموالش را به اعضای خانواده‌اش می‌بخشد اما مشروط بر آنکه حق انتفاع از اموال را تا زمانی که زنده است برای خودش حفظ کند. یا اینکه ممکن است مالک از منتفع پولی دریافت کند و بابت این دریافت به او حق انتفاع بدهد یا اینکه این احتمال وجود دارد که به صورت مجانی حق انتفاع را به او بدهد.
برای انجام مشاوره حقوقی تلگرامی و آنلاین با همکاران ما در سامانه حقوقی عدلاک، کلیک کنید.
انواع حق انتفاع
براساس قانون حق انتفاع انواع مختلفی دارد:
- حق انتفاع عمری
- حق رقبی
- حبس مطلق
در ادامه این مقاله به توضیح هرکدام از این موارد می‌پردازیم:
حق عمری
در این حالت حق انتفاع برای بقیه عمر مالک یا منتفع به یک فرد داده می‌شود. درصورتی‌که در قرارداد مشخص شده باشد که حق انتفاع برای بقیه عمر مالک است، در صورت فوت مالک این حق از میان خواهد رفت و منتفع دیگر نخواهد توانست از آن استفاده کند اما اگر حق انتفاع برای بقیه عمر فرد منتفع تعیین شده باشد، فوت مالک در آن تأثیری نخواهد داشت. با این حال در صورت فوت منتفع، این حق باطل می‌شود.
برای انجام مشاوره حقوقی تلفنی و حضوری با همکاران ما در سامانه حقوقی عدلاک کلیک کنید.
حق رقبی
این نوع از حق انتفاع دارای محدودیت زمانی است؛ یعنی مالک برای یک زمان معین به فرد حق انتفاع می‌دهد؛ مثلاً اعلام می‌کند که برای ده سال حق انتفاع از باغ را به دخترم واگذار کردم.
حبس مطلق
این نوع از حق انتفاع به صورت مطلق و بدون تعیین زمان به یک فرد داده می‌شود. در این حالت مالک می‌تواند هرزمان که بخواهد از این حق رجوع کند. حق مطلق با فوت مالک از بین می‌رود.باید بدانید در حق رقبی و حق عمری مالک نمی‌تواند قبل از پایان زمان مشخص شده از حق اعطا شده رجوع نماید؛ اما در حبس مطلق این‌طور نیست و او می‌تواند هر زمان که بخواهد حق انتفاع را از طرف دیگر سلب کند.
حق سکنی
درصورتی‌که موضوع حق انتفاع خانه یا مسکن باشد ، به آن حق سکنی گفته می‌شود. حق سکنی می‌تواند برای زمان مشخص باشد یا اینکه برای مدت زنده بودن مالک یا شخص منتفع تعیین شده باشد و با پایان آن به اتمام برسد.
اما باید بدانید که ارائه حق انتفاع به افراد نیز قوانین خاص خود را دارد؛ مثلاً باید مالی که به منتفع واگذار می‌شود قابل مصرف نباشد یعنی استفاده از آن موجب از بین رفتن آن نشود. به عنوان مثال خوراکی‌ها قابل حق انتفاع نیستند؛ زیرا لازم است فرد بتواند برای مدتی از مال استفاده کند و دوباره اصل مال به مالک برگردانده شود.
دوم اینکه حتماً لازم است حق انتفاع به طرف مقابل داده شود؛ یعنی تا وقتی‌که مالک ملک یا مال حق انتفاع را به طرف مقابل ندهد، هیچ حقی برای منتفع نخواهد بود.
البته باید بدانید که منتفع و مالک مال نسبت به هم حقوق و وظایفی دارند. به عنوان مثال منتفع نباید از مالی که به او سپرده شده سوء استفاده کند، یعنی نباید از آن مال برخلاف منظور مالک یا عرف جامعه استفاده کند؛ مثلاً اگر ملکی برای استفاده شخصی به او سپرده شده نمی‌تواند آن را اجاره دهد یا اگر یک اتومبیل‌سواری به او داده شده نمی‌تواند از آن برای حمل بار استفاده کند.
همچنین منتفع وظیفه دارد از آن مال مراقبت و محافظت کند؛ بنابراین درصورتی‌که در اثر کوتاهی او ، مال آسیب ببیند یا از بین ببرد، منتفع مسئول پرداخت خسارت می‌باشد؛ اما چنانچه منتفع در این مسئله دخالتی نداشته باشد، مسئول نخواهد بود.
در زمان استفاده از مال، تمام هزینه‌های استفاده از مال برعهده ی منتفع است؛ مثلاً اگر اتومبیل تصادف کند، باید آن را تعمیر کند. اگر ساختمان دچار آسیب شود باید آن را ترمیم کند.
همچنین مالک نمی‌تواند مانع از تصرف منتفع شود؛ یعنی وقتی حق انتفاع صادر شد دیگر مالک نمی‌تواند آن مال را اجاره دهد. همچنین درصورتی‌که برای حفظ مال نیاز به صرف هزینه باشد پرداخت این هزینه برعهده مالک خواهد بود.
در چه مواردی حق انتفاع از بین می‌رود؟
براساس قوانین برخی از شرایط می‌تواند موجب از بین رفتن حق انتفاع شود. برخی از این شرایط از این قرارند:
- اگر مال موضوع حق تلف شود، مثلاً خانه آتش بگیرد یا ماشین در تصادف از بین برود.
- درصورتی‌که صاحب حق از حقی که به او داده‌اند چشم‌پوشی کند مثلاً بگویید دیگر نمی‌خواهم از این خانه استفاده کنم.
- چنانچه مال در اثر ملی شدن از مالکیت فرد خارج شود، مثلاً زمینی که مالکیت آن با یک فرد بوده براساس قانون به دولت واگذار شود.
- چنانچه مالک ملک در قرارداد حق فسخ مشخص کرده باشد مثلاً اعلام کند که تا شش ماه حق فسخ قرارداد را دارد.
- چنانچه مالکیت مال به فرد منتفع داده شود.
- اگر حق انتفاع عمری باشد و فرد موردنظر فوت کند، فوت مالک یا منتفع یا فردی به جز آنها درصورتی‌که در قرارداد انتفاع مشخص شده باشد می‌تواند حق انتفاع را از بین ببرد.
- اگر حق انتفاع رقبی باشد و مدت معین شده طی شود، مثلاً مدت استفاده از خانه شش ماه باشد و این مدت تمام شود حق انتفاع باطل می‌شود.
- درصورتی‌که در حبس مطلق، مالک از حقی که به شخص منتفع داده است رجوع کند
درصورتی‌که در زمینه هر کدام از موارد یاد شده سؤالاتی دارید، می‌توانید با همکاران ما در سامانه حقوقی عدلاک ارتباط برقرار کنید. شما می‌توانید با استفاده از شماره تلفن‌های ذکر شده در پایین همین صفحه با ما ارتباط برقرار کنید و از مشاوره حقوقی تلفنی و حضوری همکاران ما استفاده کنید.
تماس فوری با تیم حقوقی متخصص در شهر شما
تماس با تلفن‌های 09150998001 و 09393106011