درباره دفاع مشروع چه میدانید؟ دفاع مشروع یعنی چه و چه زمانی اتفاق می افتد؟ در شرایط عادی زمانی که جرمی رخ میدهد و آن جرم موجب آسیب به جان یا سلامتی فرد شود، فرد مرتکب جرم شده است و این فرد با توجه به شرایط و قوانین کیفری مجازات می‌شود.
اما گاهی این مسئله وجود دارد که یک فرد به دیگری حمله می‌کند و نفر دوم برای دفاع از جان و آبرو یا خانواده خود اقدام می‌کند و در این حالت اگر آسیبی برای مهاجم پدید آید، آن عمل مصداق دفاع مشروع است و در صورت اثبات مجازات آن ساقط.
در این مقاله تلاش داریم تا به موضوع دفاع مشروع در پرونده‌های ضرب‌وجرح و میزان مجازات مربوط به این جرم بپردازیم. با ما همراه باشید.
برای انجام مشاوره حقوقی تلفنی و حضوری درباره دفاع مشروع کلیک کنید.
دفاع مشروع چیست؟
در قانون مجازات اسلامی، دفاع مشروع این‌طور تعریف گردیده است.
هرگاه فردی در مقام دفاع از نفس، عرض، ناموس، مال یا آزادی تن خود یا دیگری در برابر هرگونه تجاوز یا خطر فعلی یا قریب‌الوقوع با رعایت مراحل دفاع مرتکب رفتاری شود که طبق قانون جرم محسوب می‌شود، در صورت اجتماع شرایط زیر مجازات نمی‌شود:
مشاوره حقوقی کیفری
- رفتار ارتکابی برای دفع تجاوز یا خطر ضرورت داشته باشد.
- دفاع مستند به قرائن معقول یا خوف عقلایی باشد.
- خطر و تجاوز به سبب اقدام آگاهانه یا تجاوز خود فرد و دفاع دیگری صورت نگرفته باشد.
- توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملاً ممکن نباشد یا مداخله آنان در دفع تجاوز و خطر مؤثر واقع نشود.
البته در مورد دفاع مشروع مواردی مانند سن فرد، شخصیت و سابقه او، زن و مرد بودن و شرایط در نظر گرفته می‌شود.
نقش وکیل کیفری در پرونده ضرب و جرح
وکیل کیفری نقش مهمی در پرونده‌های ضرب و جرح دارد. وظیفه وکیل کیفری در این نوع پرونده‌ها از طرف متهم (شخص متهم به ارتکاب جرم ضرب و جرح) به عهده گرفته می‌شود.
نقش وکیل کیفری در پرونده ضرب و جرح عبارت است از:
- مشاوره حقوقی: وکیل کیفری ابتدا با متهم ملاقات می‌کند و اطلاعات لازم را درباره پرونده جمع‌آوری می‌کند. وی به متهم درباره حقوق و تعهداتش آگاهی میدهد و به او راهنمایی می‌کند. همچنین، وکیل باید مشتری خود را با قوانین مربوط به ضرب و جرح و مراحل رسیدگی به پرونده آشنا کند.
- تحقیقات: وکیل کیفری وظیفه بررسی و تحقیق درباره پرونده را دارد. او اطلاعات مربوط به حادثه، شواهد، شهود و سایر موارد مرتبط را جمع‌آوری می‌کند و با کمک کارشناسان و حقوقدانان متخصص، این اطلاعات را تحلیل و ارزیابی می‌کند. هدف این فعالیت بررسی اثبات و عدم اثبات جرم است.
- تدوین دفاع: بر اساس تحقیقات انجام شده وکیل کیفری برای متهم دفاعیه می‌نویسد. این دفاعیه شامل بیان مجرمیت متهم، توضیح درباره شواهد و مدارک جمع‌آوری شده و دلایلی که برای برخورداری متهم از حقوق مدافعه صحیح شخصی می‌آیند، است.
- نمایندگی در دادگاه: وکیل کیفری وظیفه نمایندگی متهم را در دادگاه بر عهده می‌گیرد. وی برای حضور در جلسات دادگاه، ارائه دفاع و مدافعه از حقوق متهم، آرایش و ترتیب پرسش‌ها و ارائه شواهد و مستندات لازم در دادگاه حاضر می‌شود.
- مذاکره: در برخی موارد، وکیل کیفری با وکیل دادستان یا سایر طرفین پرونده به منظور رسیدن به توافقی منصفانه و کاهش تنش‌ها و تعقیبات قانونی، مذاکره می‌کند.
برای انجام مشاوره حقوقی تلگرامی و آنلاین کلیک کنید.
جرم ضرب‌وجرح
جرم ضرب‌وجرح چیست؟ برای گفتگو درباره ضرب‌وجرح ابتدا باید این کلمات را تعریف کنیم:
ضرب چیست: در قانون مجازات به عملی گفته می‌شود که موجب درد بدون خونریزی، کبودی یا ورم و کوفتگی شود.
جرح چیست: جرح عملی است که موجب جراحت و خونریزی شود. مانند هر نوع بریدگی، شکستگی، قطع و نقص عضو، زخم و خراش و ضربات منجر به خونریزی.
همانطور که دیدید ضرب‌وجرح دو مسئله نسبتاً جدا از یکدیگر است بنابراین مجازات مشخص شده در قانون برای هرکدام از آنها متفاوت است.
قانون مجازات اسلامی درباره مجازات ضرب‌وجرح این‌طور بیان می‌دارد:
هر کس عمداً دیگری جرح یا ضربی وارد آورد که موجب نقصان یا شکستن یا از کار افتادن عضوی از اعضا یا منتهی به مرض دائمی یا فقدان یا نقص یکی از حواس یا منافع یا زوال عقل مجنی علیه گردد
در مواردی که قصاص امکان نداشته باشد چنانچه اقدام وی موجب اخلال در نظم و صیانت و امنیت جامعه یا بیم تجری مرتکب یا دیگران گردد، به مجازات ۲ تا ۵ سال حبس و در صورت درخواست مجنی علیه، مرتکب به پرداخت دیه نیز محکوم می‌شود.
جرم ضرب‌وجرح در دفاع مشروع
چنانچه انجام یا عدم انجام یک عمل در اثر دفاع از جان ، ناموس، آبرو یا آزادی باشد، و این مسئله موجب مشروعیت بخشیدن به آن کار شود اگر این مسئله موجب مشروعیت بخشیدن به آن کاری که در حالت عادی جرم است گردد.
دفاع مشروع یکی از علل توجیه جرم است. یعنی کاری که در شرایط عادی جرم محسوب می‌شود اما همان کار درصورتی‌که به عنوان دفاع مشروع باشد، جرم نیست و مجازاتی ندارد.
براساس قانون ضرب‌وجرح جرم است اما همین عمل درصورتی‌که به دلیل دفاع از جان و مال و ناموس و آزادی خود یا دیگری باشد یا به هر دلیل دفاعی ضروری باشد، با جمع شرایط دفاع مشروع ، جرم محسوب نمی‌شود.
چنانچه دادگاه بپذیرد که خشونت به دلیل دفاع مشروع صورت گرفته و این عمل برای دفع خطر ضروری بوده است، یعنی فرد مورد نظر چاره‌ای نداشته و مثلاً قادر به فرار هم نبوده است، بنابراین مرتکب این جرم مجرم نبوده و بابت عمل ارتکابی مجازات نمی‌گردد. بنابراین مجازات دیه و حبس برای فردی که مرتکب دفاع مشروع شده اعمال نمی‌گردد.
مجازات جرم ضرب‌وجرح در دفاع مشروع چیست؟
درصورتی‌که فردی مرتکب جرم ضرب‌وجرح شود و موجب نقص عضو افراد گردد یا باعث مرض دائمی یا نقص عوض یا زوال عقل و یا از دست دادن یکی از حواس فرد گردد، براساس قانون به مجازات دو تا پنج سال حبس و پرداخت دیه براساس میزان جراحت محکوم می‌شود.
اما درصورتی‌که این جرم در شرایطی محقق شود که مشخص شود عمل انجام شده دفاع مشروع بوده ، جرم او مردود می‌شود و چون فرد مجرم نیست، مجازات نیز نمی‌گردد..
شرایط قانونی دفاع مشروع چیست؟
براساس قانون مجازات اسلامی، عملی به عنوان دفاع مشروع در نظر گرفته می‌شود که این شرایط را داشته باشد:
- فرد برای دفاع خطر یا تجاوز مرتکب عمل شود.مثلاً فردی برای دفع یک حمله یا جنایت عملی را انجام دهد.
- دفاع فرد مستند به دلایل معقول و ترس عقلانی باشد. یعنی خطر واقعی باشد و فرد در خطری حقیقی قرار گرفته باشد.
- مشکل ایجاد شده به دلیل اقدام آگاهانه نباشد یا فرد مرتکب خودش به دیگری حمله نکرده باشد و به حقوق دیگران تجاوز نکرده باشد.
- تماس پیدا کردن و توسل به نیروهای دولتی امکان‌پذیر نباشد یا دخالت آنها در دفع خطر مؤثر نباشد. مثلاً فرد به پلیس دسترسی نداشته باشد.
درصورتی‌که تمام شرایط گفته شده وجود داشته باشد و فرد مرتکب دفاع مشروع شود، مجازات نخواهد شد.