فرجام‌خواهی یکی از روش‌های اعتراض به رأی صادره در دادگاه است. درصورتی‌که شرایط و جهات قانونی وجود داشته باشد قابل درخواست است. فرجام‌خواهی می‌تواند حقوقی یا مدنی باشد.
مطابق فرجام‌خواهی حقوقی، در پرونده‌ای که در آن رأی قطعی صادرشده، در صورت وجود شرایطی که قبلاً گفتیم فرد می‌تواند درخواست فرجام کند.
طبق ماده 366 قانون مدنی، ماهیت فرجام‌خواهی به این معناست که دادگاه صالح، انطباق رأی مورد فرجام‌خواهی با موارد قانونی و شرعی را موردبررسی قرار دهد و بعد از بررسی امکان فرجام‌خواهی را تائید یا رد کند و آن را برای صدور دوباره رأی یا طی کردن مجدد مراحل اجرای حکم، به مرجع صالح منتقل کند.
مرجع رسیدگی به فرجام‌خواهی
بررسی فرجام‌خواهی حقوقی مطابق موارد 385 تا 396 و بند 402 قانون آیین دادرسی مدنی انجام می‌گیرد .
مطابق قوانین 385 تا 396، دیوان عالی کشور وظیفۀ نظارت بر اجرای درست قوانین در دادگاه‌ها را بر عهده دارد. بعد از اینکه درخواست فرجام‌خواهی توسط دادگاه صادرکننده رأی مورد فرجام به دیوان عالی کشور منتقل شد، یکی از شعب دیوان عالی کشور، رأی صادره را از نظر انطباق با موازین قانونی و شرعی بررسی می‌کند.
درصورتی‌که دیوان عالی کشور، موارد بیان شده برای فرجام‌خواهی را درست تشخیص دهد، رأی صادرشده نقض می‌شود و برای رسیدگی به مرجع پایین‌تر فرستاده می‌شود. مطابق ماده 402 قانون آیین دادرسی مدنی، با توجه به علتی که رأی دادگاه قبلی نقض شده، شعبۀ صالح در نظر گرفته می‌شود و پرونده برای نزدیک‌ترین دادگاه ارسال می‌شود.
برای مطالعۀ بیشتر:
فریب در ازدواج، مشاوره رایگان فسخ نکاح
شرایط درخواست فرجام‌خواهی حقوقی
رأی صادرشده باید از احکامی باشد که می‌توان نسبت به آن درخواست فرجام‌خواهی حقوقی کرد. مطابق موارد 367 و 368 قانون آیین دادرسی مدنی، احکام صادرشده در دادگاههای تجدیدنظر و بدوی که قابل فرجام‌خواهی هستند باید این شرایط را داشته باشند:
- احکامی که میزان حکم صادره در آن از 2 میلیون تومان بیشتر باشد و حکم صادرشده از دادگاه بدوی به خاطر عدم درخواست تجدیدنظر، قطعی شده باشد.
- احکامی که درباره نکاح، فسخ نکاح، طلاق، نسب، ثلث، وقف، حجر، حبس و تولیت صادرشده باشند و به دلیل عدم درخواست تجدیدنظر قطعی شده باشند.
- قرار باطل‌شده یا رد دادخواست یا همچنین قراری که عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا از دادگاه صادرشده باشد و به خاطر عدم دادخواست تجدیدنظر قطعی شده باشد.
- احکامی که درباره اصل نکاح و فسخ آن، نسب، طلاق، حجر و وقف از طرف دادگاه تجدیدنظر صادرشده باشند.
قرار ابطال یا رد دادخواست از طرف دادگاه تجدیدنظر یا قرار سقوط یا عدم اهلیت یکی از دو طرف دعوا که از طرف دادگاه تجدیدنظر صادرشده باشد. مشروط بر اینکه اصل حکم درباره این قرارها، از قابلیت
شرایط قانونی برای فرجام‌خواهی حقوقی
مطابق مواد 371 تا 376 قانون آیین دادرسی مدنی در پاسخ ب ه این سؤال که دلایل و جهات فرجام‌خواهی حقوقی چیست ؟ باید بگوییم:
- چنانچه دادگاهی که رأی مورد فرجام را صادر کرده، برای رسیدگی به پرونده از صلاحیت ذاتی برخوردار نباشد یا درصورتی‌که دادگاه اولیه صلاحیت محلی لازم را برای رسیدگی به پرونده نداشته است و با این وجود به پرونده رسیدگی کرده و حکم صادر کرده باشد .
- درصورتی‌که رأی صادره برخلاف قانون کشور و خلاف شرع باشد.
- درصورتی‌که اصول دادرسی به درستی رعایت نشده باشد یا حقوق افراد رعایت نشده باشد یا تأثیر قواعد آمره به‌اندازه‌ای باشد که رأی دادگاه را از اعتبار ساقط کند.
- درصورتی‌که درباره یک موضوع بین دو طرف پرونده دو رأی مغایر با هم صادر شود و هیچ دلیل قانونی موجهی در میان نباشد.
- چنانچه رأی صادرشده در اثر تحقیقات ناقص صادر شود و یا به دلیلی به شواهد یا دفاعیات دو طرف در صدور رأی توجه نشده باشد.
- درصورتی‌که رأی صادرشده درباره اختلافات ناشی از قرارداد بوده و این رأی متفاوت از چیزی باشد که از آیین‌نامه یا قرارداد یا سند دریافت می‌شود.
چنانچه اعتبار اسناد و دلایل ارائه شده در دادگاه اثبات شود.
شیوه فرجام‌خواهی حقوقی
برای فرجام‌خواهی حقوقی، فرد باید یک حساب کاربری ثنا بسازد و پس از احراز هویت، دادخواستی را که به طرفیت از دادگاه صادرکننده رأی تنظیم کرده و به صورت پی‌دی‌اف روی فلش همراه برده است راز طریق دفاتر خدمات قضایی به دادگاه صالح ارسال کند.
کدام آراء دادگاه بدوی قابلیت فرجام خواهی دارند؟
آرای دادگاههای بدوی که به علت عدم تجدیدنظرخواهی به قطعیت رسیده است قابل فرجام خواهی نیست مگر در یکی از موارد زیر:
- حکم صادره بیشتر از مبلغ بیست میلیون ریال باشد.
- حکم صادر شده درباره نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر، وقف، ثلث، حبس و مواردی از این دست.
برای مطالعۀ بیشتر:
ویژگیهای یک وکیل خانواده خوب چیست و در چه مواردی باید از وکیل خانواده کمک بگیریم؟
ماده‌قانونی فرجام‌خواهی حقوقی
آیا میدانید کدام ماده در آیین دادرسی مدنی به فرجام‌خواهی حقوقی مرتبط است؟ ماده 366 قانون آیین دادرسی بیان می‌دارد: « رسیدگی فرجامی، عبارت است از تشخیص انطباق یا عدم انطباق رأی مورد درخواست فرجامی، با موازین شرعی و مقررات قانونی»
اما فرجام‌خواهی حقوقی محدود به این ماده نیست و موارد مختلف قانونی از ابعاد گوناگون این مسئله را بررسی می‌کنند. به‌عنوان‌مثال برای نقص رأی در فرجام‌خواهی از مواد 371 تا 376 استفاده می‌شود و قواعد لازم برای بررسی ترتیب انجام فرجام‌خواهی حقوقی در ماده‌های 378تا 390 قانون آیین دادرسی مدنی آورده شده‌اند.
تفاوت فرجام‌خواهی با تجدیدنظرخواهی چیه؟
خیلی از ما وقتی از رأی دادگاه ناراضی هستیم، نمی‌دونیم دقیقاً باید تجدیدنظر بخوایم یا فرجام‌خواهی کنیم. مهمه بدونیم که تجدیدنظر یعنی رسیدگی دوباره به محتوا و اصل دعوا، ولی فرجام‌خواهی فقط بررسی اینه که آیا رأی دادگاه طبق قانون و شرع صادر شده یا نه.
هزینه فرجام‌خواهی چقدره و کی باید پرداختش کنه؟
فرجام‌خواهی هم مثل بقیه مراحل دادرسی هزینه داره. مبلغش بستگی به نوع دعوا داره ولی معمولاً شامل هزینه دادرسی، هزینه دفتر خدمات قضایی و گاهی هم حق‌الوکاله وکیل میشه.فرجام‌خواهی چقدر طول می‌کشه؟
تا چند روز بعد از رأی دادگاه می‌تونم فرجام‌خواهی کنم؟
اگه دنبال زمان مشخصی هستی باید بدونی که نمی‌شه دقیق گفت، اما معمولاً بین چند ماه تا یک سال ممکنه طول بکشه، چون پرونده باید بره دیوان عالی کشور و اونجا هم طبق نوبت بررسی میشه.
طبق قانون، معمولاً مهلت فرجام‌خواهی ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی برای افراد مقیم ایران و ۲ ماه برای افراد مقیم خارج از کشوره. اما اگه این مهلت رو از دست بدی، کار سخت‌تر میشه.
برای فرجام‌خواهی چه مدارکی نیازه؟
مهم‌ترین مدرک، رأی قطعی صادرشده از دادگاه بدوی یا تجدیدنظر هست. ولی بهتره همه مستندات پرونده، لایحه دفاعیه، مدارک شناسایی و حتی رسید پرداخت هزینه دادرسی رو هم همراه داشته باشی.
میشه بدون وکیل فرجام‌خواهی کرد؟
از نظر قانونی، بله. ولی چون فرجام‌خواهی بیشتر حالت فنی و حقوقی داره و اشتباهات ریز ممکنه باعث رد درخواست بشه، بهتره حتماً از یه وکیل حرفه‌ای کمک بگیری
استفاده از وکیل کیفری در فرجام‌خواهی
چنانچه در یک پرونده فرجام‌خواهی درگیر هستید بهترین راه‌حل این است که از کمک‌های یک وکیل با تجربه کمک بگیرید.
ماده ۳۶۶ قانون آیین دادرسی مدنی چیست؟
در فرآیند دادرسی، مرحله‌ای به نام فرجام‌خواهی وجود دارد که هدف آن، نه بررسی مجدد موضوع دعوا، بلکه کنترل صحت و قانونی بودن رأی صادرشده توسط مرجع بدوی یا تجدیدنظر است. ماده ۳۶۶ قانون آیین دادرسی مدنی به روشنی این مفهوم را بیان می‌کند.
متن ماده ۳۶۶ قانون آیین دادرسی مدنی:
«رسیدگی فرجامی، عبارت است از تشخیص انطباق یا عدم انطباق رأی مورد درخواست فرجامی با موازین شرعی و مقررات قانونی.»
یعنی در فرجام‌خواهی، دیوان عالی کشور وظیفه دارد بررسی کند که آیا رأی صادره، از نظر شکلی و قانونی، مطابق با مقررات و اصول دادرسی بوده یا خیر. در واقع، دیوان وارد ماهیت دعوا نمی‌شود و برخلاف دادگاه تجدیدنظر، کاری به صحت یا سقم ادعاهای طرفین ندارد.