یکی از سؤالاتی که در زمینه حقوق مالی مطرح میشود این است که شرایط گرفتن حقوق بعد از فوت همسر چیست و یک زن چطور می‌تواند پس از فوت همسر از شرایط گرفتن حقوق بازنشستگی استفاده کند؟ گرفتن حقوق بعد از فوت همسر چه شرایطی دارد و چه مراحل قانونی‌ای باید طی شود؟ مهمترین نکاتی که برای گرفتن حقوق بعد از فوت همسر باید بدانیم چیست؟ چه میزان از حقوق همسر پس از فوت او به همسرش می‌رسد؟ در قانون استخدامی کشور چه شرایطی برای گرفتن حقوق وجود دارد؟
تماس فوری با بهترین تیم وکلا در شهر شما
شماره تلفن‌های ۰۹۱۵۵۰۴۶۹۰۹ و ۰۹۳۹۳۱۰۶۰۱۱
گرفتن حقوق بعد از فوت همسر
یکی از مهمترین مواردی که بعد از فوت شوهر بررسی میشود، میزان حقوقی است که بعد از فوت یک نفر به همسرش می‌رسد. بسیاری از افراد گمان می‌کنند که میزان مستمری و حقوق مالی فرد فوت شده براساس قانون ارث مشخص میشود اما در حقیقت این‌طور نیست بلکه تنها مشخص‌کننده این مسئله قانون بیمه کشور است.
در قانون ایران میزان حقوق افراد فوت شده توسط قانون تأمین اجتماعی و قانون استخدامی کشور مشخص میشود. باید بدانید که قانون تأمین اجتماعی شرایط حقوقی مربوط به کارگران را مشخص میکند و قانون استخدامی کشور و صندوق بازنشستگی درباره مسائل حقوقی مربوط به کارمندان دولت است. قوانین این سازمان‌ها بر اساس شغل متوفی درباره میزان حقوقی که به همسر متوفی تعلق می‌گیرد تصمیم‌گیری می‌کنند.
در ادامه این مقاله شرایط گرفتن حقوق همسر فوت شده را از دید قانون تأمین اجتماعی و قانون استخدامی کشوری بررسی می‌کنیم.
نکته: لازم است بدانید که حقوق متوفی جزء مواردی است که تمام وارثان واجد شرایط می‌توانند از آن سهم ببرند. بنابراین بهتر است قبل از اینکه برای دریافت حقوق بعد از فوت همسر اقدام کنید با یک وکیل باتجربه مشورت کنید تا شما را در مسیر درست راهنمایی کند.
گرفتن حقوق بعد از فوت همسر در قانون تأمین اجتماعی
در قانون تأمین اجتماعی دریافت حقوق متوفا توسط وارثان آن قوانین مشخصی دارد.
بعد از فوت همسر مستمری‌بگیر، بر اساس قانون همسر یا شوهر او (معمولاً زن) می‌تواند 50 درصد از حقوق او را بگیرد. به‌عبارت‌دیگر نیمی از حقوق متوفی به همسر فرد تعلق دارد و نیم دیگر آن بین بقیه ورثه تقسیم میشود.
اگر یکی از ورثه شرایط دریافت حقوق را نداشته باشد یا مایل به دریافت این حقوق نباشد، سهم او بین بقیه افراد تقسیم میشود.
باید این مسئله را در نظر داشته باشید که افراد واجد صلاحیت برای گرفتن این حقوق بر اساس مراحل ارث مشخص میشود.بنابراین کسانی که به عنوان وارث مشخص می‌شوند، وارث حقوق فرد نیز هستند. البته حقوق متوفی تنها به خانواده درجه یک تعلق می‌گیرد.
بیشتر بدانید:
بازماندگانی که می‌توانند حقوق مستمری از متوفی مرد را دریافت کنند
بر اساس قانون بازماندگانی که می‌توانند حق مستمری مرد متوفی را دریافت کنند این افراد هستند:
- همسر دائم متوفی تا زمانی که ازدواج مجدد نکرده باشد.
- همسر بیمه شده متوفی که ازدواج دوم داشته در صورت فوت شوهر دوم خود، می‌تواند به‌صورت مجدد از حقوق و مستمری شوهر اولش استفاده کند.
- فرزندان متوفی که سن آنها کمتر از 18 سال است یا اینکه به تحصیل اشتغال دارند یا درصورتی‌که به علت بیماری و نقص عضو قادر به کار نباشند.
- براساس تبصره 2 قانون اجازه پرداخت وظیفه و مستمری وراث کارمندان که در سال 1338 تصویب شده است، فرزند پسر مستمری‌بگیران دولت تا پایان سن 20 سالگی و در صورت وجود مدارک درصورتی‌که مشغول تحصیل در یکی از دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی باشد تا پایان 25 سالگی قادر به دریافت این مستمری خواهند بود.
- حقوق وظیفه حقوقی است که به فرزندان دختر کارمندان دولتی و شهرداری‌ها و سازمان‌های دولتی و نیروهای مسلح و قانون تأمین اجتماعی تعلق می‌گیرد و به شرط نداشتن شوهر و شغل قابل پرداخت است.
- حقوق وظیفه سهم فرزندان و نواده‌های مؤنث متوفی که به خاطر رسیدن به سن مشخص شده قطع شده به شرطی که آن فرزند شوهر یا شغل نداشته باشد.
- پدر و مادر متوفی درصورتی‌که تحت تکفل او باشند و سن پدر بالای شصت سال و سن مادر بالای 55 سال باشد یا به تشخیص کمیسیون پزشکی از کار افتاده باشند درصورتی‌که از این سازمان هیچ مستمری دیگری دریافت نکنند مشمول این پرداخت می‌گردند.
بازماندگانی که می‌توانند حقوق مستمری از متوفی زن دریافت کنند
در صورت فوت زن بیمه شده چه کسانی حقوق مستمری او را دریافت می‌کنند؟
- شوهر زن درصورتی‌که تحت تکفل همسرش بوده باشد و سن او بالای شصت سال باشد، با تائید کمیسیون پزشکی ماده 91 بر از کار افتاده بودن، و عدم دریافت مستمری از سازمان
- فرزندان زن رد صورتی که پدرشان زنده نباشد یا پدرشان مشمول بند قبلی نشده باشد و مستمری دیگری نداشته باشد. اگر سن آنها کمتر از هجده سال باشد یا در صورت اشتغال به تحصیل تا پایان زمان تحصیل یا در صورت وجود بیماری و نقص عضو با تائید کمیسیون پزشکی
- پدر و مادر دختر فوت شده درصورتی‌که تحت تکفل او باشند و به شرط اینکه سن پدر بیشتر از شصت سال و سن مادر بیشتر از پنجاه و پنج سال باشد اگر از کار افتاده باشند و مستمری دیگری از سازمان نداشته باشند می‌توانند حقوق او را دریافت کنند.
بیشتر بخوانید:
دریافت حقوق بعد از فوت همسر در قانون استخدامی کشور
در اینجا می‌خواهم این قانون را از دید نگارنده بررسی کنم و شرایطی را که مشابه آن را بارها دیده‌ام توضیح دهم تأکید می‌کنم که این دیدگاه یک فرد عادی جامعه از این قانون است و نه یک قانون‌شناس: زمانی که یکی از بازنشستگان دولتی فوت میکند. صندوق بازنشستگی کشوری مستمری او را چطور تقسیم میکند؟
در قانون گذشته حقوق کامل بازنشسته در زمان فوت بین وراث تقسیم می‌شد تا از تأمین آتیه فرزندان متوفی اطمینان حاصل شود. به‌این‌ترتیب که پسر تا 18 یا 20 سالگی و دختر تا زمان ازدواج از حقوق پدر بهره‌مند بودند و در صورت نبود هرکدام از این‌ها، کل حقوق متوفی به همسر او می‌رسید تا در بقیه عمر از نظر مالی برای زندگی خود و فرزندانش تأمین باشد .
به عبارتی کار دولتی و پرداخت سهم بیمه بازنشستگی توسط فرد، آتیه خانواده او را ولو به صورت جزئی تأمین می‌کرد. اما متأسفانه این قانون در چند سال اخیر تغییر کرده است که البته موجب اعتراض تعداد زیادی از بازنشستگان و خانواده‌های آنها شد.همان‌طور که میدانید بخش زیادی از جمعیت ایران را خانواده‌های کارمندان دولت (نظامی و غیرنظامی) تشکیل می‌دهند که می‌تواند شامل کارگران، معلمان، کارمندان دولتی و … باشد.
براساس قانون جدید استخدامی کشور بعد از فوت فرد، حقوق او مصادره میشود و فقط نیمی از این حقوق به وارث داده میشود. به عبارت دیگر صندوق بازنشستگی نیمی از حقوق را برمی‌دارد و تنها نیمی از حقوق متوفی به وارث تعلق می‌گیرد.
بسیاری از خانواده‌های شاغل در مشاغل دولتی معتقدند که اصولاً یکی از دلایل افراد برای انجام شغل‌های دولتی، تأمین آتیه همسر و فرزندانشان پس از فوت است و بازنشستگان این مسئله را ناشی از تلاش دولت برای جبران کمبود بودجه می‌دانند که امنیت آتیه خانواده‌های شاغلان دولتی (نظامی و غیرنظامی) را به‌خصوص در شرایط اقتصادی امروز جامعه از بین برده است.
در حقیقت در همین زمان یک کارمند دولتی با حقوق کامل خود جزء طبقه مالی ضعیف جامعه محسوب میشود که اکثراً اجاره‌نشین نیز هستند و در سنین میانسالی اکثراً شغل دوم و سومی برای تأمین زندگی خانواده خوددارند. حال تصور کنید سرپرست خانوار را که نان‌آور خانواده بوده از دست بدهید، حقوق اندک دولتی هم نصف شود! این مسئله هیچ بعدی از امنیت آتیه را برای خانواده فرد تأمین نمی‌کند و تنها بار زندگی را برای آنها تشدید میکند.
چیزی که متأسفانه قانون‌گذاران کشور با حقوق‌های چند ده میلیونی و مادام‌العمر از درک آن عاجزند این است که یک خانواده زمانی که سرپرست خود را از دست می‌دهد نیاز به حمایت دوچندان روحی و مالی دارد تا بتواند با غم فقدان کنار بیاید و اصولاً این وظیفه دولت است که در سن پیری و نبود سرپرست پشتیبان خانواده کسانی باشد که سی سال از عمر خود را به خدمت دولتی گذرانده‌اند. نه اینکه میزان حقوق اندک دولتی را نیز از آنها بگیرند و به امید خدا رهایشان کنند. و این یک حقیقت است که پس از فوت شوهر در سن بازنشستگی، همسر او از سن کار خارج شده و حتی اگر بخواهد هم امکان شاغل بودن ندارد.
درهرحال قانون موردنظر درست یا غلط تصویب‌شده و در حال حاضر چند سالی از اجرای آن می‌گذرد و مثل همیشه صدای این قشر شنیده نمی‌شود.
بیشتر بدانید:
نوشتن لایحه اعسار، چه زمانی لایحه اعسار نوشته میشود. حتما بخوانید.
سهم ورثه از حقوق کارمندان دولتی
براساس این قانون تمام ورثه از حقوق متوفی سهم برابری دارند. بنابراین اگر همسر متوفی چهار فرزند داشته باشد تنها بیست درصد از حقوق شوهرش به او می‌رسد .میانگین حقوق یک بازنشسته نظامی در کشور ما حدود ده تا دوازده میلیون تومان است.
براساس این قانون 50 درصد از حقوق متوفی به نفع صندوق بازنشستگی ضبط میشود. بنابراین دریافتی این خانواده در بهترین حالت شش یا هفت میلیون تومان خواهد بود که اگر بر تعداد ورثه پنج نفر تقسیم کنیم سهم ارث همسر مرحوم چیزی حدود یک میلیون تومان است! درست شنیدید یک میلیون تومان… پول یک گونی برنج!
یک مشکل عجیب قانونی
آنچه گفته شد عملاً به معنای عدم تأمین مالی یک زن در میانسالی است که با توجه به خانه‌دار بودن بخش زیادی از زنان ایران یک فاجعه محسوب میشود. حال تصور کنید که این فرد بازنشسته فرزندان مجردی هم داشته باشد. فارغ از بحث فاجعه‌بار قیمت اجاره خانه و هزینه‌های کمرشکن زندگی، تأمین جهیزیه و هزینه‌های تحصیل و ازدواج فرزندان هم به دوش مادر است. حال اگر دختران موردنظر برای تأمین آتیه خود سرکار بروند تا کمک‌خرج خانواده باشند چه رخ می‌دهد؟
در صورت فوت یکی از ورثه یا خارج شدن او از شرایط دریافت ارث (مثلاً کسب درآمد یا ازدواج فرزندان) حقوق او نیز به نفع صندوق بازنشستگی کشوری مصادره میشود. به عبارتی بازهم از حقوق خانواده متوفی کسر خواهد شد و حتی به سایر اعضا هم تعلق نمیگیرد بلکه کلا به نفع صندوق بازنشستگی باز هم از خانواده کسر میگردد! این یکی از قوانین مهمی است که در مورد گرفتن حقوق بعد از فوت همسر در قانون استخدامی باید بدانید.
درصورتی‌که هرکدام از فرزندان متوفی شاغل شوند یا به نوعی برای کمک به شرایط خانواده کسب در آمد کنند، حقوق یک میلیون تومانی آنها توسط دولت کسر میگردد. قانونی که می‌توان آن را یک فاجعه نامید.زیرا عملا یک زن خانه دار را در آستانه میانسالی با مسئولیتهای بزرگ و بدون پشتوانه رها میکند.
حال باید بپرسیم با وجود چنین قوانینی، چطور میتوانیم از دختران و زنان کشور توقع داشته باشیم که به جای سرکار رفتن در خانه بمانند و به پرورش نسل جدید و افزایش جمعیت بپردازند؟ آنهم زمانی که نه حقوق یک مرد از پس مخارج زندگی برمی آید و نه می توان به تامین آینده زندگی در دوره بازنشستگی با حقوق شوهر امیدوارم بود.
طبیعی است که زنان کشور اشتغال و استقلال مالی را به پرورش نسل بعدی در این شرایط ترجیح دهند که نتیجه این مسئله به بحران جمعیت فعلی منتهی میشود. به عبارتی تا زمانی که ما نتوانیم از تامین نیازهای اولیه زندگی جمعیت فعلی بربیاییم و خوراک ، پوشاک، مسکن و بازنشستگی قابل اتکا برای نسل فعلی محیا کنیم ، نمیتوانیم از آنها توقع فرزند آوری داشته باشیم.
شرایط گرفتن حقوق بعد از فوت همسر
اولین شرط مهمی که برای دریافت حقوق شوهر پس از فوت او وجود دارد این است که زن در عقد دائم او باشد. بنابراین تنها همسر دائمی متوفی می‌تواند از حقوق او ارث ببرد و برای دیگران چنین حقی وجود ندارد.
در قانون قدیمی در صورت ازدواج مجدد زن پس از فوت شوهر، سهم او از حقوق شوهر از میان می‌رفت اما قانون جدید تصریح کرده است که ازدواج مجدد زن چه به‌صورت دائم یا موقت، مانعی برای دریافت حقوق و مستمری او نیست.
مسئله دیگری که باید به آن توجه کرد این است که درصورتی‌که زنی بعد از فوت شوهرش ازدواج کند می‌تواند حقوق شوهر اول خود را بگیرد. اما در صورت فوت شوهر دوم حقوق دومی به او می‌رسد؟ براساس قانون زن تنها می‌تواند از حقوق و مستمری یکی از شوهران خود استفاده کند.
درصورتی‌که زوجه شاغل باشد یا مستمری‌بگیر باشد باز هم می‌تواند از مستمری شوهر خود استفاده کند و این مسئله مانعی برای دریافت حقوق او نیست.
تماس فوری با بهترین تیم وکلا در شهر شما
شماره تلفن‌های ۰۹۱۵۵۰۴۶۹۰۹ و ۰۹۳۹۳۱۰۶۰۱۱
انحصار وراثت حقوق بازنشستگی خانم فوت‌شده
چنانچه مستمری‌بگیر خانمی باشد و حقوق بازنشستگی داشته باشد حقوق او با این شرایط میان ورثه تقسیم میشود:
- شوهر زن درصورتی‌که از کار افتاده باشد و بیشتر از 60 سال سن داشته باشد و تحت پوشش تأمین اجتماعی نباشد.
- پدر و مادر فرد درصورتی‌که سن پدر بیشتر از 60 سال باشد و سن مادر بیشتر از 55 سال
- فرزندان دختر و پسر درصورتی‌که کمتر از 18 سال سن داشته باشند یا گواهی اشتغال به تحصیل داشته باشند .
امیدواریم که این مقاله پاسخ سؤالات شما را در زمینه حقوق و مستمری ارائه کرده باشد. فراموش نکنید در روزهای سخت ما در کنار شما هستیم.