یکی از فوایدی که بیمه برای کارگران ایجاد می‌کند پوشش دادن خسارت‌ها و دریافت خسارت در حوادث حین کار است. به همین دلیل هم هست که در قانون به‌شدت با کارگران غیرمجاز برخورد می‌شود چرا که بیمه شدن کارگر علاوه بر حفظ میزان حقوق قانونی او در قانون کار، در صورت ایجاد آسیب از کارگر حمایت می‌کند.
مطابق ماده 65 قانون تأمین اجتماعی چنانچه در زمان کار حادثه‌ای رخ دهد ، کارفرما موظف است برای بهبود حال فرد آسیب‌دیده اقدامات لازم را انجام دهد و همچنین تا سه روز پس از حادثه گزارش کتبی واقعه را به سازمان بیمه ارائه کند.
چنانچه هزینه‌ای بابت درمان فرد پرداخت شده باشد، سازمان تأمین اجتماعی آن را جبران خواهد کرد. البته این در صورتی است که حادثه مذبور در اثر کار و در حین کار ایجاد شده باشد. در ادامه بیشتر درباره این موضوع توضیح خواهیم داد.
حوادث حین کار یا حادثه ناشی از کار ، شامل وقایعی است که در زمان انجام کار رخ می‌دهد و می‌تواند منجر به ایجاد صدمه شود.
منظور از حوادث حین کار چیست؟
ماده 60 قانون تأمین اجتماعی دراین‌باره می‌گوید: « حوادث ناشی از کار حوادثی است که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می‌افتد مقصود از حین انجام وظیفه تمام اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه یا مؤسسات وابسته یا ساختمان‌ها و محوطه آن مشغول کار باشد و یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده‌دار انجام مأموریتی باشد.
اوقات مراجعه به درمانگاه و یا بیمارستان و یا برای معالجات درمانی و توان‌بخشی و اوقات رفت و برگشت بیمه شده از منزل به کارگاه جز اوقات انجام وظیفه محسوب می‌گردد مشروط بر اینکه حادثه درزمان عادی رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد.
حوادثی که برای بیمه شده حین اقدام برای نجات سایر بیمه‌شدگان و مساعدت به آنان اتفاق می‌افتد حادثه ناشی از کار محسوب می‌شود، بنابراین حادثه ناشی از کار مشمول مساعدت و نجات سایرین نیز می‌شود.»
بیشتر بدانیم:
اظهارنامه چیست و چه کاربردی دارد؟
شرایط قانونی وقوع حادثه ناشی از کار
رخ دادن یک حادثه در حین کار دو شرط عمده دارد که باید هر دو با هم رخ دهد :
- حادثه در زمان انجام وظیفه رخ داده باشد:یعنی در زمان مشخصی که کارگر در آن زمان موظف به انجام کار است. در غیر این صورت از نظر قانونی حادثه ناشی از کار محسوب نمی‌شود. مطابق با بیان ماده 60 قانون تأمین اجتماعی منظور از رخ دادن حادثه در حین انجام وظیفه زمانی است که فرد بیمه شده در کارگاه یا کارخانه یا موسسه یا ساختمان مشغول کار است و یا تحت فرمان کارفرما در خارج از محوطه کاری را انجام می‌دهد.
- چنانچه حادثه به دلیل انجام وظیفۀ فرد رخ داده باشد: یعنی علت حادثه رخ داده انجام کار فرد باشد و کار فوق موجب حادثه گردد. این شرط زمانی رخ می‌دهد که شرط اول رخ داده باشد. یعنی حادثه در موسسه یا کارگاه یا ساختمان کاری رخ داده باشد ولی باید محرز شود که حادثه ناشی از کار است و اثبات قطعیت اینکه حادثه ناشی از کار است به این مسئله بستگی دارد که رابطۀ سببیت بین وظایف فرد و حادثۀ رخ داده برقرار و اثبات گردد.
باید بدانیم:
آدرس دفاتر خدمات قضایی مشهد
مسئولیت کیفری بروز حادثه
مطابق نظر بازرسان و کارشناسان دادگستری و مطابق رأی قضایی، مسئولیت کیفری چنین حوادثی بر عهدۀ مقصر یا مقصرین آن است. مطابق ماده 95 قانون کار،مسئولیت اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار با کارفرما یا مسئولین مرتبط است که در ماده 85 ماده ذکر شده است. چنانچه مقررات فنی و بهداشتی در محیط کار رعایت نشود یا مسئولین فوق در انجام وظیفۀ خود کوتاهی کنند و این کوتاهی منجر به ایجاد حادثه‌ای گردد ،فرد به مجازات‌های درج شده در قانون فوق محکوم می‌گردد.
همچنین ماده 295 قانون مجازات اسلامی دراین‌باره بیان می‌دارد: «هرگاه کسی فعلی که انجام آن را بر عهده گرفته یا وظیفه خاصی را که قانون بر عهده او گذاشته است، ترک کند و به سبب آن، جنایتی واقع شود، چنانچه توانایی انجام آن فعل را داشته باشد جنایت حاصل به او مستند می‌شود و حسب مورد عمدی، شبه عمدی، یا خطای محض است.»
درخواست بررسی حوادث ناشی از کار چطور بررسی می‌شود؟
- فرد حادثه‌دیده یا اولیای دم او باید به مراجع قضایی مراجعه کنند و دادخواست و شکایت خود را مطرح کنند.
- مراجعۀ فرد یا اولیای دم او به کلانتری برای تشکیل پرونده و دریافت نظر کارشناسی از ادارۀ کار و امور اجتماعی و پزشکی قانونی درباره جراحت وارده
- فرد آسیب‌دیده باید به واحد بازرسی کار در ادارۀ کل کار و امور اجتماعی استان یا شهرستان مراجعه کند و نامۀ کلانتری را برای مطالعۀ پرونده و بررسی صحنۀ حادثه تحویل دهد و همچنین اظهارات شاهدان حادثه برای تهیۀ گزارش حادثه توسط بازرس کار ثبت می‌گردد.
اداره کل کار و امور اجتماعی استان یا شهرستان فوق، گزارش حادثه را به کلانتری تحویل می‌دهد تا کلانتری آن را به مرجع قضایی ارجاع دهد و نظر بازرس کار به افراد درگیر در پرونده ابلاغ گردد و رأی نهایی صادر شود.
- مقام قضایی شکایت فرد حادثه‌دیده و اولیای دم او را بر اساس شواهد ایجاد شده بررسی می‌کند.
وظیفۀ کارفرما در زمان وقوع حادثه کاری در کارگاه
مطابق ماده 65 قانون تأمین اجتماعی، چنانچه حادثه ناشی از کار در محل کار رخ دهد، کارفرما موظف است برای جلوگیری از شدت گرفتن آسیب به فرد حادثه‌دیده اقدامات اولیه را انجام دهد. مطابق ماده 95 قانون کار، کارفرما یا مسئولان واحدهای موضوع ماده 85 قانون کار، وظیفه دارند تمام حوادث ناشی از کار را در دفتر مخصوصی که فرم آن از طریق وزارت کار و امور اجتماعی اعلام شده ثبت کنند .
گزارش را حداکثر در سه روز به صورت کتبی به اطلاع اداره کار و امور اجتماعی برسانند.کارفرما باید حداکثر در سه روز صندوق تأمین اجتماعی محل را از حادثۀ ناشی از کار مطلع نماید و فرم مخصوص وقوع حادثه را تکمیل کند.
آیا در حوادث مرتبط با محل کار همواره کارفرما مسئول حساب می‌شود؟
شاید این سؤال برایتان پیش بیاید که آیا کارفرما به طور مطلق دربارۀ همۀ حوادث کار مسئولیت دارد؟ دربارۀ این مسئله باید بگوییم که مسئولیت کارفرما نسبت به حوادث محل کار مطلق نیست و تنها در صورت وجود شرایط خاصی کارفرما مسئول حوادث واقع شده می‌باشد. در ادامه به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم.
- استفاده از نیروی غیر فنی یا غیرمتخصص در بخش موردنظر
- استفاده از ابزار کاری و ماشین‌آلات فرسوده و غیراستاندارد.
- عدم انجام نظارت کافی و قصور کارفرما از ارائه آموزش‌های درست و مخصوص استفاده از ابزار کار به کارگران
یک نکته مهم: چنانچه بررسی‌های انجام شده نشان دهندۀ عدم قصور کارفرما باشد و همچنین کارفرما تمام اقدامات قانونی پس از حادثه را رعایت کرده باشد و مقصر حادثه خود کارگر باشد، بیمه خسارت وارد شده را جبران می‌کند اما این مسئله شامل دیه و مجازات نمی‌گردد.
چنانچه در خصوص مسئولیت حادثه میان کارفرما و کارگر اختلافی ایجاد شود، رسیدگی به این اختلاف در هیئت حل اختلاف کار می‌باشد.
قانون تأمین اجتماعی درباره بیمه کارگران
مطابق ماده 39 قانون تأمین اجتماعی، کارفرما وظیفه دارد تا پایان آخرین روز ماه ، حق بیمه و اسامی کارگران تحت بیمه خود را به سازمان ارائه کند. در غیر این صورت تخلف کرده و مشمول پرداخت جریمه خواهد شد. قانون تأمین اجتماعی درباره بیمه کارگران بسیار جدی است. بنابراین چنانچه کارفرمایی کارگر خود را بیمه نکرده باشد و در حین کار حادثه‌ای برای کارگر ایجاد گردد، کارفرمای متخلف موظف به پرداخت دیه فرد آسیب‌دیده و جبران خسارت می‌باشد.
قانون کار و بیمه کارگر
مطابق ماده 148 قانون کار، مالکین کارگاه‌ها باید همۀ کارگران خود را بیمه کنند. اگر کارفرمایی از انجام بیمه و قوانین مربوط به آن کوتاهی کند، کارگرها می‌توانند از سازمان تأمین اجتماعی تقاضای بازرسی کنند. برای این کار باید با شماره 1420 تماس بگیرند.
نحوۀ محاسبۀ دیه در حوادث ناشی از کار
مطابق شرع اسلام و قانون اساسی چنانچه فردی به دیگری آسیبی به عمد یا غیر عمد وارد کند، برای آن آسیب باید قصاص شود یا دیه بپردازد.در اینجا هم چون خسارت و آسیبی که در کار ایجاد می‌شود به عمد رخ نداده است، فرد باید دیه یا خسارت پرداخت کند. میزان این دیه را پزشکی قانونی و دادگاه مشخص می‌کنند. همچنین این احتمال وجود دارد که کارفرما علاوه بر پرداخت کردن دیه ، به مجازات‌های دیگری مانند پرداخت خسارت به سازمان تأمین اجتماعی نیز محکوم شود. تعیین این مجازات بر عهده قاضی است.
نمونه رأی مطالبه دیه حادثه حین کار
پرونده کلاسه: ……
شماره دادنامه: …….
مرجع رسیدگی: شعبه …… دادگاه عمومی
شاکی: …… با وکالت ………. به نشانی: ….. …… ……
متشاکی: …. …. فرزند: ….. به نشانی: …….. .
اتهام: عدم رعایت مقررات ایمنی کار (منجر به صدمه بدنی غیرعمدی)
متن رأی دادگاه: عدم رعایت ایمنی محل کار
در خصوص اتهام آقای …… فرزند …. سن …… ، شغل ….. با تودیع وثیقه دایر بر عدم رعایت مقررات ایمنی مربوط به کار منجر به صدمه بدنی غیرعمدی با تقصیر به میزان …….. دادگاه با توجه به محتویات پرونده، شکایت آقای …. به وکالت از آقای ….. گزارش مرجع انتظامی،
نظریه بازرس اداره کار و هیات سه نفره از کارشناسان رسمی دادگستری گواهی پزشکی قانونی، اقرار متهم در دادسرا و عدم حضور و دفاع از ناحیه وی در دادگاه، کیفرخواست صادره از دادسرا به شماره …؛ و سایر قراین و امارات موجود در پرونده بزه انتسایی به متهم را محرز و مسلم تشخیص داده.
علی‌هذا مستنداً به مواد 295 و تبصره ۳ ذیل آن ، ۲۹۷ بند ب ماده 302، 367 قانون مجازات اسلامی و مواد 91 و 95 و 167 قانون کار حکم به محکومیت متهم موصوف از جهت جنبه عمومی جرم به پرداخت دویست برابر مزد روزانه یک کارگر یعنی مبلغ ….. تومان جزای نقدی در حق صندوق دولت و از جهت جنبه خصوصی جرم به پرداخت …….دیه محکوم می‌گردد. رأی صادره غیابی است ظرف ۱۰ روز پس از ابلاغ قابل واخواهی در همین شعبه و سپس ظرف ۲۰ روز قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم محترم تجدیدنظر مرکز استان می‌باشد.
رئیس شعبه … دادگاه عمومی
بیشتر بدانیم:
جرم زنا چیست و چه عواقبی دارد؟بیمه مسئولیت کارفرما در برابر حوادث کار چیست و چه تفاوتی با بیمه تامین اجتماعی دارد؟
بیمه مسئولیت کارفرما نوعی بیمه اختیاری است که کارفرما می‌تواند علاوه بر بیمه تأمین اجتماعی برای پوشش بهتر خسارات ناشی از حوادث کار تهیه کند. در این بیمه، اگر کارگر دچار حادثه‌ای شود و دادگاه کارفرما را مقصر بداند، شرکت بیمه خسارت و دیه را پرداخت می‌کند. تفاوت این بیمه با تأمین اجتماعی در این است که در تأمین اجتماعی صرفاً خسارت درمان و ازکارافتادگی پرداخت می‌شود، ولی بیمه مسئولیت می‌تواند هزینه‌های بیشتری مثل دیه یا غرامت‌های قضایی را نیز پوشش دهد.
جمع‌بندی دریافت خسارت در حوادث حین کار
حتی اگر کارگر بیمه نشده باشد، باز هم می‌تواند برای دریافت خسارت ناشی از حادثه کاری اقدام کند. در این حالت، مسئولیت مستقیم متوجه کارفرماست و او موظف به جبران کلیه خسارات، از جمله دیه، هزینه‌های درمان و گاهی خسارت تأخیر است. کارگر می‌تواند از طریق شکایت در دادسرا یا شکایت به اداره کار، حق خود را پیگیری کند. همچنین دیوان عدالت اداری نیز می‌تواند مرجع رسیدگی باشد.
جمع‌بندی دریافت خسارت در حوادث حین کار
بیمه کردن کارگر جزء ابتدایی‌ترین وظایف کارفرماست. چنانچه کارفرما عمداً از این کار خودداری کند یا به استخدام کارگرانی زیر سن قانونی اقدام کند یا برای فرار از پرداخت حقوق مکفی و بیمه به استخدام اتباع روی آورد ، مرتکب جرم شده و مسئولیت کامل جبران خسارت‌های وارد شده را برعهده‌دارد. البته کارفرما در این زمینه مسئولیت مطلق ندارد .
چنانچه کارفرما تدابیر لازم را انجام داده باشد و کوتاهی کارگر موجب آسیب شده باشد مسئولیت کیفری و پرداخت دیه بر عهده کارفرما نخواهد بود.
سوالات متداول
صدمه بدنی غیرعمدی در محیط کار به چه معناست؟
یعنی آسیبی که کارگر در حین انجام کار، بدون قصد و نیت قبلی از سمت خودش یا دیگران می‌بیند؛ مثل افتادن از داربست یا برق‌گرفتگی.
چه کسی مسئول صدمه‌های غیرعمدی در کار است؟
اگر کارفرما نکات ایمنی را رعایت نکرده باشد، او مسئول است. در غیر این‌صورت ممکن است خود کارگر مقصر شناخته شود.
برای جبران صدمه غیرعمدی باید شکایت کرد؟
بله. کارگر یا خانواده‌اش باید از طریق مراجع قضایی و پزشکی قانونی اقدام کنند تا خسارت، دیه یا مستمری تعیین شود.
دیه صدمه غیرعمدی را چه کسی پرداخت می‌کند؟
اگر کارگر بیمه باشد، سازمان تأمین اجتماعی پرداخت می‌کند؛ ولی اگر کارفرما مقصر باشد یا کارگر بیمه نباشد، خود کارفرما باید دیه را بدهد.
اگر صدمه‌دیدگی باعث نقص عضو شود، چه می‌شود؟
پزشکی قانونی میزان آسیب را بررسی می‌کند و بر اساس آن، دیه یا ارش مشخص و پرداخت می‌شود.
آیا صدمه غیرعمدی جرم محسوب می‌شود؟
بله، اگر به علت سهل‌انگاری و بی‌احتیاطی باشد. کارفرما ممکن است به پرداخت دیه و حتی جزای نقدی محکوم شود.