در تعریف جرائم ما با جرائم جسمانی و روحی سرو کار داریم. اما معنای این لفظ چیست؟ پیش از این گفتیم که انسان موجودی دو بعدی است؛ یعنی دارای جسم و روح است. جرائم می‌توانند برعلیه سلامت جسمانی افراد یا شخصیت معنوی آن‌ها رخ دهند؛ یعنی جرائم هم بر جسم و هم بر روح افراد رخ می‌دهند. جرم جسمانی از قرمز شدن پوست در اثر آسیب تا جرم قتل را در برمی‌گیرد. حال می‌خواهیم بدانیم از منظر قانون جرائم علیه اشخاص به چه ترتیب تعریف‌شده‌اند.
انواع جرائم جسمانی و روحی برعلیه افراد
به طور کلی جرائم علیه اشخاص جرائمی هستند که به خود فرد آسیب می‌زنند نه به مال و دارایی افراد. به همین دلیل هم مجازات شدیدتری برای این دسته از جرائم مشخص‌شده است که بیشتر آن‌ها جرائم حدی هستند. چرا که جرائم علیه انسان در بیشتر موارد قابل جبران نیستند بنابراین قانون با سختگیری و جدیت با مجرمین برخورد می‌کند.
جنایت: هر فعل یا ترک فعلی که سبب وارد شدن خسارت جانی و بدنی بر دیگری گردد و مجازاتی برای آن در نظر گرفته شده باشد را جنایت گویند.
به عنوان مثال در جرم قتل ، عمل کشتن با هر وسیله‌ای که باشد جنایت انجام فعل است و عدم کمک‌رسانی به فرد در خطر به عنوان مثال آب ندادن به فردی که شدیداً تشنه است یک نوع ترک جنایت است که مسبب مرگ می‌گردد.
انواع جنایت از لحاظ ماهیت
- قتل
- ضرب‌وجرح
- سقط‌جنین
- تخلفات رانندگی
انواع جنایت از نظر قصد و نیت افراد
- جنایت عمدی
- جنایت شبه عمدی
- جنایت خطای محض
در تعاریف اجتماعی جنایت عملی است که آثار نامناسب بسیاری در جامعه ایجاد می‌کند. به عنوان مثال کسی که فردی را می‌کشد، فردی که به دیگری تجاوز می‌کند یا کسی که به‌صورت بی‌گناهی اسید می‌پاشد مصداق جنایتکارانی هستند که امنیت و آسایش جامعه را برهم می‌زنند؛ اما قانون با همه انواع جنایت یکسان برخورد نمی‌کند؛ بنابراین توصیه ما به شما عزیزان این است که در چنین پرونده‌هایی با یک وکیل کیفری در مشهد تماس بگیرید. در ادامه درباره برخی از جرائم یاد شده و مجازات آن‌ها توضیح خواهیم داد.
مجازات آسیب روحی در قانون مجازات اسلامی
مجازات آسیب روحی یکی از مباحث مهم در حقوق کیفری ایران است که با وجود چالش‌هایی در اثبات، نقش مهمی در حمایت از سلامت روانی افراد دارد. هرچند قانون مجازات اسلامی بیشتر بر جرائم جسمانی تمرکز دارد، اما در سال‌های اخیر با تصویب قوانین مکمل مانند قانون جرائم رایانه‌ای و قانون حمایت از خانواده، بستر مناسبی برای پیگیری آسیب‌های روحی نیز فراهم شده است.
آسیب روحی چیست؟
آسیب روحی معمولاً شامل توهین، تهدید، تحقیر، فریب روانی، فشارهای مستمر روانی، افشای اسرار شخصی یا حتی رفتارهایی است که موجب اضطراب، ترس، بی‌اعتمادی یا اختلالات روان‌شناختی در فرد شود. این نوع آسیب ممکن است در روابط خانوادگی، محیط کار، فضای مجازی یا حتی در روابط دوستانه رخ دهد.
مجازات قانونی آسیب روحی
در قوانین ایران، مجازات آسیب روحی به‌طور مستقیم در قالب یک ماده خاص نیامده، اما از طریق مواد مختلف می‌توان آن را پیگیری کرد:
- توهین و فحاشی (ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی): تا ۷۴ ضربه شلاق یا جزای نقدی.
- تهدید به آسیب (ماده ۶۶۹): تا 1 سال حبس یا شلاق.
- هتک حیثیت و انتشار اطلاعات خصوصی (قانون جرائم رایانه‌ای – ماده ۱۶): تا ۲ سال حبس یا جزای نقدی.
- افترا یا نسبت دادن جرم ناروا (ماده ۶۹۷): حبس تا یک سال یا ۷۴ ضربه شلاق.
مصادیق جرائم جسمانی در قانون
| عنوان | ماده قانونی | مجازات |
|---|---|---|
| ضرب و جرح عمدی | مواد ۶۱۴ و ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی | دیه، حبس، قصاص در موارد شدید |
| قطع عضو | ماده ۳۸۶ | قصاص عضو یا دیه |
| سوزاندن بدن یا صورت | ماده ۳۸۵ | قصاص یا دیه، بسته به شرایط |
| مسموم‌سازی عمدی | ماده ۲۸۶ (افساد فی‌الارض در موارد شدید) | اعدام یا حبس طویل‌المدت |
مصادیق جرائم روحی یا روانی
| عنوان | ماده قانونی | مجازات |
|---|---|---|
| تهدید به قتل یا آسیب | ماده ۶۶۹ | تا ۲ سال حبس یا ۷۴ ضربه شلاق |
| توهین و فحاشی | ماده ۶۰۸ | تا ۷۴ ضربه شلاق یا جزای نقدی |
| افترا | ماده ۶۹۷ | حبس یا شلاق |
| هتک حیثیت در فضای مجازی | ماده ۱۶ قانون جرائم رایانه‌ای | حبس تا ۲ سال یا جزای نقدی |
نکته مهم در دعاوی این‌گونه جرائم
اثبات جرم روحی دشوارتر از جرم جسمانی است؛ زیرا آثار فیزیکی ندارد و نیازمند دلایل روان‌شناسی، شهادت شهود یا پیام‌های مکتوب است.
در جرائم جسمی، نظریه پزشکی قانونی نقش کلیدی دارد.
تفاوت جرائم جسمی و روحی از نظر حقوقی
| معیار | جرم جسمی | جرم روحی |
|---|---|---|
| ابزار اثبات | پزشکی قانونی، عکس، فیلم | شهادت، پیام، گزارش روان‌شناسی |
| اثر قابل مشاهده | بله | گاه نامرئی |
| شدت مجازات | عموماً سنگین‌تر | متغیر بسته به شدت روان‌آزاری |
| امکان قصاص | دارد | ندارد، ولی مجازات جایگزین وجود دارد |
قتل
چنانچه صدمات وارد شده به فرد منجر به مرگ او شود، جرم قتل واقع شده است. قتل یکی از جرائم ناپسند و شنیع است جبران‌پذیر نیست . به همین دلیل قانون‌گذار آن را با جدیت موردبررسی قرار می‌دهد.
خداوند در سوره مائده درباره مجازات قتل می‌فرماید: «هرکس دیگری را بدون اقتضای قصاص یا بدون آنکه فسادی کرده باشد بکشد، چنان باشد که همۀ مردم را کشته است.»
در قانون مجازات جرم قتل تعریف نشده است بنابراین مجازات این جرم از فقه مستفاد می‌گردد.
تعریف قتل در فقه: قتل در فقه به معنای از بین بردن و خارج کردن جان و حیات نفس بی‌گناه و محترم و برابر از جسمی به‌صورت عمدی و عدوانی است.
همچنین در تعریف دکتر گلدوزیان : قتل رفتار بدون مجوز قانونی و آگاهانه یک انسان است که منجر به مرگ فرد دیگری شود. همچنین در فقه گرفتن هر جانی حتی جان خود یک جرم است بنابراین چنانچه فردی تهدید به خودکشی کند یا به هر نحو خودکشی دیگری را ساده‌تر کند می‌توان فرد را محکوم نمود.
ضرب‌وجرح
جرم دیگری که افراد می‌توانند برعلیه اشخاص دیگر انجام دهند و به بدن دیگری آسیب وارد کنند ضرب‌وجرح است.ضرب‌وجرح از دو لفظ تشکیل شده است، ضرب به معنای ضربه زدن و جرح به معنای آسیب و جراحت وارد کردن. ضرب‌وجرح درجه‌های مختلفی دارد که از قرمز شدن پوست و کبودی تا شکستگی را در برمی‌گیرد. بیشتر پرونده‌های مرتبط با ضرب‌وجرح به دعواهای خیابانی یا خشونت خانگی مرتبط است.
میزان جراحت واقع شده بر اثر جرح می‌تواند موجب خراش، پارگی، بریدگی و … در اعضای بدن گردد . در فقه برای هر نوع از این آسیب‌ها تعریفی وجود دارد که مجازات مرتکب متناسب با میزان جرح مشخص می‌شود.
حد جراحت‌های مشخص‌شده در فقه
جراحت حارصه: خراش پوست فرد بدون اینکه از آن خون جاری شود.
جراحت دامیه: خراشی که پوست ببرد و کمی در گوشت فرو رود
جراحت باضعه: جراحتی که زیاد در گوشت فرو رود.جراحت سمحاق: اگر جراحت فرد از گوشت بگذرد و به پوست نازک روی استخوان برسد.
جراحت موضعه: اگر آسیب تا جایی پیش برود که سفیدی استخوان فرد دیده شود.
جراحت هاشمه: آسیبی که موجب شکستن استخوان شود.
جراحت منقله: جراحتی که منجر به جا به جایی استخوان گردد.
جراحت مامومه: جراحتی که به مغز فرد مجروح صدمه بزند.
جراحت دامعه: آسیبی که کاسه مغز را بشکافد.
آسیب‌های وارد شده باید به انسان زنده وارد گردند. همچنین خودزنی مشمول این موارد نمی‌گردد و کسی که عمداً به خود صدمه میزند مشمول این جرم نیست. مجازات ضرب‌وجرح یه مطابق قانون مشخص‌شده در کشور است و پس از اینکه پزشکی قانونی میزان آسیب‌های وارده و عواقب و اثرات آن‌ها را بررسی کرد میزان دیه مشخص می‌شود. همچنین چنانچه فرد مضروب در اثر جراحات وارده بمیرد، پرونده از حالت ضرب‌وجرح به قتل تغییر پیدا می‌کند.
بیشتر بدانیم:
اعاده حیثیت چیست و چطور می توان درخواست اعاده حیثیت کرد؟
سقط‌جنین
پایان دادن بارداری قبل از به دنیا آمدن جنین را سقط‌جنین میگویند.عمل سقط‌جنین در بعضی از کشورها مجاز و قانونی است.
مطابق قرآن سقط‌جنینی که روح در آن دمیده شده است مشمول دیه کامل می‌باشد؛ اما اگر ضربه وارد شده قبل از حلول روح باشد مشمول دیه نمی‌شود. مطابق قانون: «یکی از شرایط انواع جرائم علیه تمامیت شخصیت جسمانی اشخاص انسان بودن موضوع است. در صورت وارد شدن صدمه به جنین نیز از چهار ماه و ده روز به بعد مستلزم پرداخت دیه خواهد بود.»
تخلفات رانندگی
تصادفات رانندگی چنانچه موجب مرگ غیر عمد، نقص عضو و قطع عضو یا انواع جراحت شود، شامل این مورد می‌گردد؛ اما چنانچه فردی بدون گواهی‌نامه رانندگی کند و موجب آسیب یا کشته شدن دیگران شود مشمول قوانین مشدده می‌گردد .
نقص عضو
چنانچه آسیب موجب ازکارافتادگی و نقص عضو افراد شود ، این آسیب مشمول دیه می‌گردد و میزان دیه بر اساس میزان عمق آسیب محسوب می‌شود.
وکیل پایه یک دادگستری در مشهد
اگر درگیر یکی از مشکلات مرتبط با انواع جراحت شدید، توصیه می‌کنیم با یک وکیل کیفری در مشهد مشورت کنید و از راهنمایی یک وکیل کارآمد برای حل مشکل خود استفاده کنید.
سؤالات پرتکرار (FAQ)
۱. آیا تهدید به ضرب و شتم هم جرم محسوب می‌شود؟
بله، طبق ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی، حتی تهدید لفظی هم می‌تواند مشمول مجازات شود.
۲. آیا آزار روحی در فضای مجازی قابل پیگیری است؟
قطعاً. طبق قانون جرائم رایانه‌ای، هتک حیثیت، تهدید یا توهین در فضای مجازی جرم است.
۳. چطور می‌توان آسیب روحی را اثبات کرد؟
با نظر کارشناسی روان‌شناس، شهادت شهود، یا مدارک مستند مانند پیام‌ها و صداها.