عقد آریایی
یکی از مواردی که امروزه در زمان ازدواج بسیار رایج شده است عقد به صورت آریایی است. بسیاری از افراد ریشه این نوع عقد را در فرهنگ ایران باستان می‌دانند و برخی معتقدند این چنین نیست. شیوه این عقد با بیان سوگند وفاداری میان زن و مرد در حضور حاضرین انجام می‌شود؛ یعنی ابتدا مرد سوگند عشق و وفاداری می‌خورد و سپس خانم پاسخ او را می‌دهد؛ اما سؤالی که در اینجا ایجاد می‌شود این است که آیا این نوع از عقد و نکاح از نظر شرعی و قانونی اعتبار دارد یا خیر
در این مقاله اعتبار عقد از نوع آریایی را از نظر قانونی بررسی می‌کنیم.
عقد ازدواج در فرهنگ ملل
خانواده نخستین بنیان زندگی بشری است. در هر کشوری به تناسب فرهنگ و سنت کشور، مراسم عقد به صورت خاصی انجام می‌شود. به عنوان مثال هندوها مراسمی را با حضور یک روحانی مذهبی با چرخیدن دور آتش مقدس دارند. در کشورهای مسیحی زن و شوهر هرکدام سوگندی برای ازدواج خود تنظیم می‌کنند و آن را در حضور قاضی، کشیش یا یک فرد معتبر دولتی بیان می‌کنند. در کشورهای مسلمان نیز عقد شرعی وجود دارد.
در کشور ما به دلیل وجود دین رسمی اسلام، عقد ازدواج با خطبه شرعی بیان می‌شود؛ اما در سال‌های اخیر شیوه جدیدی از عقد به عنوان آریایی در میان مردم رایج شده است که شیوه آن و متن خطبه آن با عقد اسلامی متفاوت است. حال باید ببینیم که با توجه به تأثیر عقد در ازدواج و تأثیر آن در خانواده و فرزندان ناشی از این ازدواج، آیا می‌توان به خطبه آریایی جایگاهی قانونی و حقوقی داد؟ باید بگوییم که در قانون ایران این عقد فاقد اعتبار است و شرعی محسوب نمی‌شود.
برای مطالعه بیشتر:
حقوق مالی زن بعد از ازدواج
عقد آریایی چیست؟
نوع جدیدی از عقد ازدواج است که در آن به جای بیان صیغه ازدواج به زبان عربی، متن خطبه خاصی بیان می‌شود. این نوع از عقد مانند نکاح معاطلاتی است که در شرع باطل محسوب می‌شود. در حقیقت این نوع از ازدواج به این صورت است که بعد از اینکه صیغه نکاح به عربی میان طرفین جاری شد، متن خطبه عقد توسط عاقد بیان می‌شود و زن و مرد آن را تکرار می‌کنند.
بر اساس تحقیقات انجام شده، این نوع از عقد ریشه در فرهنگ باستانی ایران ندارد بنابراین یک دستاورد نوظهور است که شرعی نیست و نمی‌توان برای آن اعتبار تاریخی قائل شد.
در این نوع عقد در جواب خطبه عاقد درباره وفاداری به همسر و پدری با خرد و شایسته بودن برای فرزندان، سوگند وفاداری می‌خورد و سپس زن نیز سوگند او را قبول می‌کند و خود نیز سوگند وفاداری می‌خواند . بعد از این عاقد شعری را می‌خواند که لفظ آن این است:
به نام نامی یزدان، تو را برگزیدم از میان این همه خوبان، بر لب آرم این سخن با تو، وفادار خواهم ماند و به نام نامی یزدان، پذیرا می‌شوم، مهر تو را از جان، همین حالا بازگویم میان انجمن با تو، وفادار تو خواهم ماند.
و زوجین نیز با او تکرار می‌کنند.
اما آیا این نوع از عقد موجب محرمیت میان طرفین می‌شود؟ تا چه حد از نظر قانونی و حقوقی معتبر محسوب می‌شود؟
اعتبار خطبه آریایی
قبل از اینکه درباره حقوقی بودن و قانونی بودن این نوع عقد صحبت کنیم باید درباره اعتبار متن این عقد صحبت کنیم. برای بررسی اعتبار قانونی این عقد باید به شرع اسلام و قانون مدنی ایران درباره ازدواج مراجعه کنیم.
ماده 1062 قانون مدنی درباره تأثیر متن خطبه عقد در مسائل حقوقی و قانونی این‌طور مشخص شده است: « نکاح، واقع می شود به ایجاب و قبول، با الفاظی که صریحا دلالت بر قصد ازدواج نماید.»
در قانون مدنی درباره متن خطبه عقد سختگیری‌ای انجام نشده و صرفاً قصد ازدواج میان طرفین موجب وقوع عقد می‌گردد؛ یعنی در قانون مدنی، نکاح یک عقد رضائی است و تشریفات خاصی ندارد.
اما نکاح ریشه شرعی نیز دارد که درصورتی‌که به آن توجه نشود رابطه جنسی میان زن و مرد باطل می‌شود بنابراین لازم است در این زمینه نظر فقه را هم جویا شویم.
برای مطالعه بیشتر:
فریب در ازدواج
اعتبار عقد به صورت آریایی در شرع
درباره اعتبار خطبه آریایی میان فقها اختلاف‌نظر وجود دارد. برخی از فقها بیان صیغه عربی را برای اعتبار عقد ضروری می‌دانند و همچنین بیان می‌کنند که در عقد نکاح حتماً اول زن باید خطبه را به زبان آورد
«زَوَجتُک نفسی علی الصداق المعلوم» یعنی خود را به همسری تو درآوردم، با مهریه تعیین شده و مرد، بلافاصله بعد از آن بگوید: «قَبِلتُ التزویج» یعنی ازدواج را پذیرفتم.
اما برخی دیگر از فقها خواندن عربی متن خطبه را ضروری نمی‌دانند و معتقدند که زن و مرد می‌توانند به هر زبانی همین عبارت را بیان کنند و عقد آنها شرعی خواهد بود. البته دسته‌ای دیگر احتیاط واجب دانسته‌اند که صیغه به عربی خوانده شود.
اما در خطبه آریایی این شوهر است که در ابتدا سوگند وفاداری می‌خورد . عاقد از مرد می‌پرسد: «در نزد انجمن، آیا به طراوت بهاران سوگند یاد می‌کنی تا همواره آنچه بر خود روا داری، بر همسر خویش روا داری و آنچه بر خود نمی‌پسندی، بر او نپسندی؟ برای او شویی وفادار و برای فرزندانت پدری خردمند و راهگشا باشی؟»
مرد سوگند یاد می‌کند که به همسر خود وفادار باشد.
سپس عاقد از زن می‌پرسد: «در نزد انجمن، آیا به سر سبزی و باروری تابستان سوگند یاد می‌کنی تا با همسر مهربان و همدل باشی و غرور و احترام او را همواره به جای آوری، نیاز او را نیاز خود و در بی‌نیازی و بی آزی همساز و همگام او باشی؟»
و زن نیز سوگند می‌خورد.
از نظر فقها و شرع متن خطبه نکاح، حداقل با دو عبارت نیاز دارد. اینکه زن بگوید خودم را به عقد تو در آوردم و مرد پاسخ دهد که ازدواج را قبول کردم؛ بنابراین می‌توان گفت متن خطبه آریایی اعتبار ندارد. حالا بیایید ببینیم این نوع از خطبه موجب محرمیت میان زن و مرد می‌شود یا خیر؟
محرمیت در عقد آریایی
سؤال دیگری که مطرح می‌شود این است که آیا این عقد موجب محرمیت می‌شود؟
در جواب باید ببینیم آیا متن خطبه آریایی جایگاه قانونی و شرعی است یا خیر؟ اگر متن خطبه از نظر حقوقی، شرعی و قانونی معتبر باشد، محرمیت اتفاق می‌افتد
اما همان‌طور که قبل از این گفتیم متن این خطبه عربی نیست؛ بنابراین از لفظ عقد نکاح در اسلام در آن استفاده نشده است. همچنین از کلمات مشخص شده در عقد اسلامی میان زن و مرد استفاده نشده است؛ بنابراین این عقد موجب محرمیت میان زن و مرد نمی‌شود.
اعتبار حقوقی و قانونی عقد آریایی
در این بخش عقد آریایی را از نظر اعتبار حقوقی بررسی می‌کنیم.
در ماده 1062 قانون مدنی درباره اینکه لفظ عقدنامه به زبان عربی باشد هیچ اجباری ذکر نشده است اما از آنجایی که در کشور ما پایه حقوقی فقه و شرع اسلام است بنابراین منافع فقهی را در این مورد توجه قرار می‌دهند. اکثریت فقها معتقدند که لازم است برای اعتبار خطبه آریایی کلماتی که زن و مرد در این عقد بر زبان می‌آورند معنای این را داشته باشد که زن بگوید: خودم را به عقد تو در آوردم و مرد بگوید ازدواج را قبول کردم.
بنابراین این عقد مانند ازدواج سفید در شرع و قانون مدنی ایران اعتباری ندارد و فرزند پدید آمده از چنین ازدواجی مشروع نخواهد بود.
به نظرم کلام و محتوا عقد اریایی زیباست و حداقل یک ایرانی در هنگام عقد میفهمه کلام رو .