درباره وضعیت حقوقی کودک به دنیا آمده از لقاح مصنوعی چه میدانید؟ تلقیح در لغت به معنای باردار کردن است و لقاح است. تلقیح یا لقاح مصنوعی در حقیقت به این معناست بدون وجود نزدیکی و از طریق وسایل مصنوعی امکان باردار کردن زنی را فراهم کنند. در حقیقت این یکی از راه‌هایی است که برای حل مشکل نازایی از آن استفاده می‌کنند. همه ساله هزاران کودک از این طریق به دنیا می‌آیند؛ اما سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که وضعیت حقوقی کودک به دنیا آمده از لقاح مصنوعی چیست؟
نسب کودک به دنیا آمده از لقاح مصنوعی
تلقیح به معنی باردار کردن است و لقاح به مفهوم باردار شدن می‌باشد.
لقاح مصنوعی به معنای باردار کردن زن بدون ایجاد نزدیکی با شوهر است. در این حالت اسپرم را با وسایل پزشکی به رحم وارد می‌کنند و آن را به تخمک پیوند می‌دهد. برای این کار روش‌های مختلفی وجود دارد
روش‌های لقاح مصنوعی
حال بیایید ببینیم روش‌های لقاح مصنوعی کدامند و بعد از آن به بررسی وضعیت حقوقی کودک به دنیا آمده از لقاح مصنوعی می‌پردازیم.
- لقاح مصنوعی داخل رحم
- انتقال تخمک
- انتقال زایگوت
- باروری آزمایشگاهی انتقال رویان
- انتقال جنین
برای انجام مشاوره حقوقی تلفنی و حضوری با همکاران ما در سامانه حقوقی عدلاک کلیک کنید.
انواع روش‌های لقاح مصنوعی
روش‌های لقاح مصنوعی با هم تفاوت دارند. در هر روش لقاح به شیوه متفاوتی انجام می‌شود. علت این مسئله این است که در زوجین نابارور، علت ناباروری متفاوت است؛ مثلاً ناباروری می‌تواند از مرد باشد یا از زن، می‌تواند به دلیل ضعف اسپرم باشد یا ضعف تخمک یا دهها دلیل دیگر … به همین دلیل روش‌های لقاح مصنوعی با هم متفاوت است. در اینجا به چند مورد از روش‌های شناخته شده لقاح مصنوعی اشاره می‌کنیم.
- در این حالت اسپرم شوهر برای تخمک زن شرعی و قانونی او لقاح داده می‌شود.
- در صورت ضعیف بودن اسپرم شوهر، اسپرم مرد بیگانه به زن تزریق می‌شود.
- در صورت ضعیف بودن رحم زن، انتقال تخمک به رحم زن دیگر یا استفاده از تخمک زن
- اهدای زایگوت
- اهدای جنین
- رحم اجاره‌ای
لقاح مصنوعی در قانون ایران
در کشور ایران تا چند سال قبل در زمینه اهدای جنین بحث‌های قانونی بسیاری بود اما در سال 1382 قانونی در زمینه نحوه اهدای جنین به زوج‌های نابارور تصویب شد که فقط یکی از روش‌هایی که در بالا بیان کردیم مورد تائید قرار گرفت. باید بگوییم که این قانون در برابر قوانین مرتبط در کشورهای دیگر مشکلات قانونی بسیاری دارد اما ازآنجایی‌که قوانین ایران بر پایه شرع و اسلام تدوین شده است لازم است کاستی‌های آن را در نظر گرفت.
از مشکلات این قانون این است که در آن اشاره‌ای به مسائلی مانند اهدای اسپرم، رحم جایگزین، اهدای تخمک و روش‌های مصنوعی بارداری نشده است و فقط اهدای جنین را به عنوان یکی از مصادیق لقاح مصنوعی در نظر گرفته‌اند.
درصورتی‌که می‌خواهید درباره قوانین مرتبط با وضعیت حقوقی کودک به دنیا آمده از لقاح مصنوعی بیشتر بدانید با همکاران ما در سامانه حقوقی عدلاک ارتباط برقرار کنید.
وضعیت حقوقی کودک به دنیا آمده از لقاح مصنوعی در قانون ایران چگونه است؟
همانطور که گفتیم وضعیت حقوقی طفل به دنیا آمده از لقاح مصنوعی در قانون ایران شامل شرایط خاصی می‌شود. ما در اینجا به تفکیک به توضیح شرایط حقوقی می‌پردازیم.
تماس فوری با تیم حقوقی متخصص در شهر شما
تماس با تلفن‌های 09150998001 و 09393106011
طفل ناشی از اسپرم و تخمک زوجین
در این روش اسپرم شوهر با تخمک زن ترکیب می‌شود اما در برخی موارد این مسئله به خاطر وجود بیماری یا عیوب طبیعی در مجرای اصلی غیرممکن شده است بنابراین ترکیب اسپرم و تخمک در آزمایشگاه انجام می‌شود و سپس تخمک حاصله در رحم کاشته می‌شود و رحم آن را پرورش می‌دهد تا نوزاد به دنیا بیاید.
اگر لقاح مصنوعی به وسیله تزریق نطفه شوهر به همسر شرعی و قانونی او انجام شود، قانون ایران با آن مشکلی ندارد و این عمل از نظر شرعی نیز جایز است و در آن هیچ مشکلی وجود ندارد؛ بنابراین فرزند ناشی از این لقاح مشروع است و کلیه حقوق فرزند قانونی و شرعی از پدر و مادر خود را دارا می‌باشد.
ماده 1158 و 1159 قانون مدنی مسائل مرتبط به نسب کودک را بیان کرده‌اند. براساس این موارد قانونی، نسب کودک از طریق نزدیکی و مواقعه تعیین می‌شود و چون راه طبیعی بسته شدن نطفه نزدیکی میان زوجین است . در غیر این صورت هیچ ویژگی‌ای در مواقعه و نزدیکی نیست که آن را تنها معیار نسب قانونی و شرعی برای کودک بدانیم. همچنین اکثریت فقها و حقوقدانان این روش فرزند آوری را جایز می‌دانند اما فقهایی نیز هستند که با این عمل مخالف هستند و آن را مجاز نمی‌دانند.
البته تأکید نیز داشته‌اند که برای این نوع از فرزند آوری باید ضوابط شرعی و عفت خانواده رعایت شود.
از دیدگاه حقوقدانان نیز این مسئله کاملاً مشروع است و طفل حاصله مشروع می‌باشد. همچنین براساس شرع طفلی که از رحم زن متولد می‌شود به مادرش منتسب است ؛ و زن مادر آن کودک حساب می‌شود.
براساس آیه دوم سوره مجادله، طفلی که در رحم زن رشد می‌کند، ملحق به آن زن بوده و مادرش بوده و زن مادر او حساب می‌شود بنابراین کودکی که در اثر لقاح مصنوعی متولد می‌شود، به مادر خود تعلق دارد و بین مادر و خویشان مادری او توارث برقرار می‌شود. بعضی از فقها نیز همین‌طور فتوا داده‌اند.
برای انجام مشاوره حقوقی تلگرامی و آنلاین با همکاران ما در سامانه حقوقی عدلاک، کلیک کنید.
ارث طفل
ماده 861 قانون مدنی موجبات ارث را دو چیز می‌داند: نسب و سبب
نسب کودک یکی از مواردی است که موجب می‌شود ارث به او تعلق بگیرد . طفلی که فرزند مشروع والدین باشد، از اقوام خود ارث می‌برد و اقوام نیز به شرط تحقق موجبات ارث از او ارث می‌برند.
ماده 875 قانون مدنی شرط وراثت را این‌طور بیان می‌کند:
شرط وراثت زنده‌بودن در حین فوت مورث است و اگر حملی باشد، در صورتی ارث می‌برد که نطفه او حین‌الموت منعقد بوده و زنده هم متولد شود اگرچه فوراً پس از تولد بمیرد.
اگر در حین فوت مورث، وارث زنده باشد و حتی اگر در حمل باشد، نطفه او حین موت منعقدشده بوده و زنده متولد شود حتی اگر فوراً پس از مرگ بمیرد ارث به او تعلق می‌گیرد.بر این اساس در لقاح مصنوعی هم چنانچه اسپرم شوهر پیش از فوت او با تخمک زن ترکیب‌شده باشد و نطفه شکل‌گرفته باشد درصورتی‌که این طفل زنده متولد شود، مانند سایر فرزندانی که از تولد طبیعی حاصل‌شده‌اند ارث می‌برند؛ اما درصورتی‌که نطفه پس از فوت شوهر شکل بگیرد، در این حالت این فرزند از پدر ارث نخواهد برد!
اینجا نیز این سؤال شکل می‌گیرد که با توجه به نسبت خونی و ژنتیکی میان طفل و پدر و این حقیقت که اسپرم پدر با هدف شکل‌گیری کودک به آزمایشگاه اهدا شده، چه دلیلی برای محروم کردن این کودک از ارث وجود دارد؟
نفقه طفل ناشی از تلقیح مصنوعی
براساس ماده 1196 قانون مدنی، اقارب نسبی در خط عمودی اعم از صعودی یا نزولی ملزم به انفاق یکدیگرند. فرزند ناشی از لقاح مصنوعی اگر با اسپرم شوهر به دنیا بیاید مانند فرزند ناشی از نزدیکی زن و شوهر فرزند آنها محسوب می‌شود و حق دریافت نفقه دارد. همچنین کلیه هزینه‌های زندگی، تحصیل، حضانت و تربیت کودک بر عهده پدر و در صورت فوت او بر عهده جد پدری است.
تزریق اسپرم مرد بیگانه
راه دیگر بارداری زمانی رخ می‌دهد که مشکل ناباروری از شوهر است و بارداری از طریق تزریق اسپرم مرد بیگانه انجام می‌شود. در این میان فقها و حقوقدانان نظرات مختلفی دارند. از نظر برخی از آنها کودک ناشی از زنا نامشروع است اما کودک ناشی از تلقیح مصنوعی میان دو غریبه را مشروع می‌دانند.
در قانون ایران با توجه به ماده 1167 قانون مدنی که می‌گوید طفل حاصل از زنا به زانیه ملحق نمی‌شود، انتساب کودک به دنیا آمده از لقاح مصنوعی را درست می‌داند و برای آن منع قانونی قائل نمی‌شود.
اهدای تخمک
در صورت لقاح اسپرم یک مرد با تخمک زن بیگانه و واردکردن اسپرم به تخمک در صورت ناتوانی اسپرم، فقهای دینی مخالفتی نکرده‌اند و حتی آن را تائید کرده‌اند.
اما طبق ماده یک قانون اهدای جنین، همه مراکز تخصصی ناباروری ذی‌صلاح مجاز هستند که با رعایت مسائل شرعی مشخص‌شده در قانون، برای انتقال جنین حاصل‌شده از لقاح خارج از رحم زوج‌های قانونی و شرعی اقدام کنند و بعد از دریافت موافقت کتبی زوجین، جنین حاصل شده به رحم زنانی که بعد از ازدواج و انجام آزمایشات پزشکی ناباروری آنها ثابت شده است انتقال پیدا می‌کند.
در زمینه وراثت و اینکه کودک حاصل شده در این شیوه به صاحب تخمک تعلق دارد یا صاحب نطفه قانون مشخصی وجود ندارد.
رحم اجاره‌ای
در این شیوه تخمک حاصل از سلول‌های جنسی زن و شوهر، به رحم شخص سومی منتقل می‌شود تا آن را پرورش دهد و بعد از زایمان، کودک را به والدین برگرداند.
این شیوه باروری در نظام حقوقی ایران، قانون مشخصی ندارد و برای چنین مواردی لازم است اصول حقوقی و قوانین مرتبط مثل قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور استفاده شود.
در این حالت قراردادی تنظیم می‌شود که در آن حامل نطفه متعهد به حمل کودک برای زوج متقاضی و تحویل کودک به آنها می‌شود. معمولاً در عوض این کار وجهی دریافت می‌شود یا اینکه این عمل با انگیزه انسان دوستانه از سوی نزدیکان زوج انجام می‌شود.
ماده 10 قانون مدنی در زمینه اعتبار این قرارداد بیان می‌دارد:
قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن را منعقد نموده‌اند، درصورتی‌که مخالف صریح قانون نباشد، نافذ است.
نسب طفل ناشی از رحم اجاره‌ای
در این حالت از باروری، اسپرم پدر با تخمک مادر در آزمایشگاه لقاح پیدا می‌کند و جنین در رحم زن دومی پرورش داده می‌شود. این کودک از نظر ژنتیک متعلق به پدر و مادر خود است و از آنها ارث می‌برد و کلیه حقوق قانونی فرزند شرعی و قانونی را دارا می‌باشد.
تماس فوری با تیم حقوقی متخصص در شهر شما
تماس با تلفن‌های 09150998001 و 09393106011