درباره استرداد جهیزیه چه میدانید؟ مطابق با رسوم قدیم، اموالی که زن به منزل شوهر می‌آورد به عنوان جهیزیه شناخته می‌شود. درصورتی‌که بین زوجین اختلافی به وجود بیاید، جهیزیه متعلق به زن است و این اموال به شرطی به خانه شوهر برده می‌شوند که زوجین با هم زندگی کنند. جهیزیه در خانه مشترک باقی می‌ماند و درصورتی‌که زوجین به هر دلیلی (مانند افتراق یا طلاق) با هم زندگی نکنند، زن حق دارد جهیزیه خود را بازگرداند.
برای پیشگیری از اختلاف در مورد میزان جهیزیه، زن می‌تواند جزییات اموال مربوط به جهیزیه خود را در سیاهه‌ای یادداشت کند. این سند به عنوان سیاهه جهیزیه شناخته می‌شود. استرداد جهیزیه نیازمند مدارک مخصوص خود است و شرایط و مراحلی را شامل می‌شود که در ادامه با بررسی یک مورد عملی به آن پرداخته خواهد شد.
پس گرفتن جهیزیه، بردن جهیزیه از خانه شوهر
• برای اعتبار سیاهه جهیزیه تهیه شده توسط زن، باید به امضای زوج برسد. امضای زوج به سیاهه جهیزیه اعتبار می‌دهد، اما درصورتی‌که اثر انگشت شوهر نیز در ذیل سیاهه اموال زن درج شود، این موضوع اعتبار این سند عادی را بیشتر خواهد کرد. در سیاهه اموال زوجه، وسایلی که به عنوان جهیزیه تهیه شده، مانند یخچال، ماشین لباسشویی، اجاق‌گاز و نظایر آن، ذکر می‌شود.
• لازم به ذکر است که تا زمانی که شوهر این سیاهه اموال را امضا نکرده باشد و در ضمن دو نفر هم به عنوان شاهد زیر آن سیاهه اموال را امضا نکرده باشند، چنین سیاهه جهیزیه‌ای اعتبار نخواهد داشت و در دعوای استرداد جهیزیه معتبر نخواهد بود.
بهتر است تا شاهدان امضاکننده ذیل اموال مربوط به جهیزیه، از خارج از خانواده یا خویشاوند زن باشند. پس از اینکه شوهر و دو شاهد زیر سیاهه جهیزیه را امضا کردند، این سند حالت سند عادی را به خود می‌گیرد که در زمان بروز اختلاف می‌تواند برای اثبات ادعای زن به کمک او بیاید.
• در حالت دیگر، اگر وجهی به شکل مستقیم بابت جهیزیه زن پرداخت شود و به عنوان مثال با این وجه پرداختی وسایل خانه مشترک خریداری شود، باید یک فاکتور معتبر برای هر یک از اموال خریداری‌شده به نام زوجه تهیه شود.
در زمان بروز اختلاف، زوجه باید ثابت کند که وسایلی که او خریده بود و به عنوان جهیزیه با خود به خانه بخت آورده، در اختیار وی بوده است. در این موارد، ممکن است زوجه مالی را خریداری کند، اما هیچ‌وقت آن را به خانه مشترک نبرد. مهم این است که این اموال در قالب جهیزیه به شوهر داده شود یا لااقل در دسترس و اختیار او باشد.
• همان‌طور که گفته شد، سیاهه اموال یک نوع سند عادی به حساب می‌آید اما درصورتی‌که سیاهه اموال مربوط به جهیزیه در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم شود، این نوشته حکم سند رسمی را پیدا خواهد کرد. همچنین می‌توان امضای زوجه را در دفترخانه اسناد رسمی گواهی کرد تا در صورت ادعای انکار، جعل و تردید توسط شوهر یا دیگران، گواهی مذکور اعتبار داشته باشد.
• هرچند این توصیه‌ها مطرح می‌شود، در جامعه چنین رویه‌ای مرسوم نیست که زوج در دفترخانه اسناد رسمی حاضر شوند و از او گواهی امضا بگیرند.
بلکه به طور معمول، خانواده زن فهرستی از اموال مربوط به جهیزیه را یادداشت می‌کنند و از زوج می‌خواهند ذیل آن سند عادی را امضا کند تا نشان‌دهنده این باشد که وسایل یادشده به عنوان جهیزیه در اختیار او قرار گرفته است. همچنین در این سیاهه اموال، مشخصات جهیزیه توصیف می‌شود که به عنوان مثال دارای چه مارکی است.
بیشتر بدانید:
موارد لازم برای دادخواست استرداد جهیزیه
برای تهیه دادخواست استرداد جهیزیه، باید اسناد و مدارک زیر را تهیه کرد:
۱- اسناد و مدارکی که نشان‌دهنده وجود رابطه زوجیت یا انقطاع آن هستند؛ این اسناد می‌توانند شامل سند نکاح یا سند طلاق باشند.
۲- اسناد و مدارکی که نشان‌دهنده تحویل و یا آورده شدن اموال و جهیزیه به زندگی مشترک هستند؛ این اسناد می‌توانند شامل لیست جهیزیه، تأمین دلیل، شهادت شهود و سیاهه جهیزیه باشند.
۳- اسناد و مدارکی که نشان‌دهنده تعدی و تفریط جهیزیه هستند؛ این اسناد می‌توانند شامل معاینه محل و شهادت شهود باشند.
برای مطالعه بیشتر:
شرایط عمومی دعوی استرداد جهیزیه
1- منجز بودن و معلق و مشروط نبودن حق.
2- ذینفع بودن خواهان.
3- احراز سمت خواهان از جهت اصالت یا نمایندگی
4- اهلیت خواهان
شرایط اختصاصی استرداد جهیزیه
برای تهیه دادخواست استرداد جهیزیه، باید موارد زیر را رعایت کرد:
۱- مالکیت خواهان بر اموال موردادعا مانند فاکتورهای خرید باید اثبات شود.
۲- تسلیم مال موضوع دعوا باید مطابق با اسناد و مدارک موجود، تحویل و تسلیم اموال بر زوج یا آورده شدن این اموال در زندگی مشترک ثابت شود. درصورتی‌که لیست جهیزیه موجود نباشد، می‌توان با استفاده از شهادت شهود یا تأمین دلیل اموال موجود در خانه را تأمین و لیست آن‌ها را تهیه کرد تا بر اساس آن دادخواست تهیه شود.
۳- برای استرداد جهیزیه، زوج باید بقای عین جهیزیه را ثابت کند.
۴- درصورتی‌که خوانده اعلام کند که جهیزیه تلف شده است و مقصر خوانده باشد، باید ثابت شود که جهیزیه در تصرف خوانده بوده و حکم برای محکومیت خوانده به پرداخت قیمت جهیزیه در زمان تلف صادر می‌شود.
بیشتر بخوانید:
دادگاه صالح برای استرداد جهیزیه
برای استرداد جهیزیه، دادگاه خانواده صلاحیت ذاتی رسیدگی به دعوای استرداد جهیزیه را دارد. در خصوص صلاحیت محلی، زوج می‌تواند در دادگاه محل اقامت خوانده یا دادگاه محل سکونت خود اقامه دعوا کند.
نحوه‌ی طرح دعوای استرداد جهیزیه
دعوای استرداد جهیزیه، دعوای مالی محسوب می‌شود و عین اموال در این دعوا خواسته خواهان قرار می‌گیرد. برای تقویم مبالغ موردادعا، اگر کمتر از بیست میلیون تومان باشد، در صلاحیت شورای حل اختلاف و درصورتی‌که بیش از بیست میلیون تومان باشد، در صلاحیت دادگاه قرار می‌گیرد.
رسیدگی دادگاه به پرونده استرداد جهیزیه
با تقدیم دادخواست استرداد جهیزیه به مجتمع قضایی دادگاه‌های خانواده، دادخواست و ضمایم آن در این مرجع ثبت و به یکی از دادگاه‌های خانواده فرستاده می‌شود. پس از به ثبت رساندن دادخواست، دفتردار شعبه پرونده استرداد جهیزیه را به قاضی دادگاه ارائه می‌کند.
بعد از بررسی دادخواست و سایر محتویات پرونده، با احراز کامل بودن پرونده، قاضی دادگاه دستور تعیین وقت جلسه رسیدگی را خطاب به دفتر خود می‌دهد. سپس دفتردار زمان جلسه رسیدگی را تعیین کرده و به دو طرف دعوا ابلاغ می‌کند.
در جلسه رسیدگی، خواهان و خوانده دعوا حاضر می‌شوند. خواهان پرونده شهادت خود را در دادگاه برای اثبات ادعای خود حاضر می‌کند. همچنین، خوانده دعوا نیز در جلسه رسیدگی عدم استرداد جهیزیه را انکار نمی‌کند. سپس، دادگاه با توجه به شواهد و مدارک ارائه شده، تصمیم خود را برای استرداد یا عدم استرداد جهیزیه اعلام می‌کند.