امکان خروج فرزند از کشور :
یکی از سؤالاتی که بسیار پرسیده می‌شود این است که چنانچه پس از طلاق زوجین، حضانت فرزند براساس توافق والدین یا مطابق قانون به یکی از والدین داده شود، آیا سرپرست می‌تواند به اختیار خود و در هر زمان که تمایل داشت فرزند یا فرزندانش را از کشور خارج کند؟
لازم است بدانید که مطابق قانون دختران تا 9 سال قمری و پسران تا 15 سال قمری تحت حضانت والدین قرار دارند و پس از این سن، فرزندان می‌توانند برای زندگی با یکی از والدین خود تصمیم‌گیری کنند و نیازی به اجازه دادگاه ندارند؛ اما زمانی که طفل تحت حضانت یکی از والدین قرار دارد، والد دیگر این حق را دارد که طبق زمان‌بندی مشخصی فرزندش را به طور مرتب ببیند و از احوال او مطلع گردد یا برای چند روزی از او نگهداری کند. خروج فرزند همراه با یکی از والدین از شهر یا کشور، والد دیگر را از حق دیدار با فرزند محروم می‌کند بنابراین عملی غیرقانونی است و به والد امکان شکایت به مراجع قضایی را می‌دهد؛ بنابراین برای خروج فرزند از کشور، نیاز به اجازه هر دو والدین می‌باشد.
خروج فرد صغیر یا مجنون از کشور با اجازه دادگاه
ماده 42 قانون حمایت از خانواده در این مورد پاسخ واضحی دارد که مفهوم کلی آن چنین است: نمی‌توان بدون رضایت والدین، قیم، مادر یا شخص دیگری که حضانت فرد صغیر و مجنون را عهده‌دار است او را از محل اقامت مشخص‌شده بین طرفین به شهر یا کشور دیگری برد. مگر اینکه دادگاه مصلحت فرد را در اینجا به جایی بداند و با در نظر گرفتن حق ملاقات افراد ذی‌حق به سرپرست قانونی اجازه دهد که فرد را از شهر یا کشور خارج کند. بدیهی است که در صورت درخواست ذی‌نفع، دادگاه می‌تواند تضمین و تأمین مناسبی برای بازگرداندن فرد صغیر از سرپرست بگیرد.سؤالی که در این میان ایجاد می‌شود این است که این دریافت تضمین و تأمین چطور و براساس چه نوع قراری انجام می‌شود و این ضمانت اجرایی چطور باید معین شود تا در صورت عدم برگشت فرد صغیر و مجنون، قابل اقدام باشد؟
اداره کل حقوقی قوه قضائیه دراین‌باره سه شرط را مدنظر قرار می‌دهد:
اولاً: طبق ماده 42 قانون حمایت از خانواده مصوب سال 1391، کلیه موارد مرتبط با اجازه خروج فرد صغیر یا محجور از کشور شامل سرپرستی و تأمین موضوع فوق، در همان پرونده‌ای از دادگاه خانواده که پیش از این درباره سرپرستی، حضانت و قرار ملاقات فرد محجور تعیین تکلیف کرده است بررسی شده و مطابق نظر دادگاه تأمین فوق صادر یا اجرایی می‌شود.
ثانیاً: با توجه به عبارات استفاده شده در این ماده‌قانونی، «تأمین» صادر شده از طرف دادگاه می‌تواند شامل وجه نقد یا اموال منقول و غیرمنقول باشد که مطابق با شرایط پرونده تعیین می‌گردد.
ثالثاً: به طور کلی ضمانت و اجرای تأمین اخذ شده مطابق با احکام و قواعد مدنی است و لازم است که ادعای فرد ذی‌نفع درباره تخلف فرد متعهد از عهد خود (در اینجا عدم برگشت فرد محجور یا صغیر در زمان مشخص‌شده) در دادگاهی جداگانه بررسی شود و در صورت اثبات، مراتب فوق به دادگاه اعلام گردد؛ بنابراین شاکی باید دعوای جداگانه‌ای مطرح کند و عدم وفای متعهد به عهد را اثبات کند.
مطالعه فواید داشتن وکیل با تجربه در پرونده های حقوقی
شرایط خروج فرزند از کشور
طبق ماده 18 قانون گذرنامه، اگر سرپرستی و حضانت با مادر باشد و فرزند زیر 18 سال سن داشته باشد، برای خروج از کشور نیاز به اجازه ولی قهری (پدر) می‌باشد؛ بنابراین صرف داشتن حضانت توسط مادر، به این معنا نیست که او می‌تواند فرزندش را از کشور خارج کند. همچنین چنانچه حضانت فرزند برعهده پدر باشد، پدر می‌تواند برای فرزند خود گذرنامه دریافت کند اما چنانچه مادر به اداره گذرنامه درخواست ارائه کند می‌تواند مانع از خروج فرزند از کشور شود.
جلوگیری از خروج فرزند از کشور از طریق قانونی
در شرایط طلاق و جدایی، فرزند و والدین هر دو دارای حق ملاقات هستند؛ بنابراین اقدام یکی از والدین به خروج فرزند از شهر یا کشور موجب می‌شود که به حق فرزند و والد دیگر تعرض شود و آنها از حق قانونی خود محروم گردند؛ بنابراین چنانچه یکی از والدین با خروج فرزندش از کشور موافق نباشد می‌تواند با ارائه دادخواستی به دادگاه، مانع از خروج فرزند شده و او را ممنوع‌الخروج کند؛ بنابراین رضایت دو طرف برای خروج فرزند زیر سن قانونی از کشور لازم است.
برای طرح دعوای ممانعت از خروج و ممنوع‌الخروج کردن فرزند چه مدارکی نیاز است؟
- کارت ملی خواهان پرونده
- کپی شناسنامه خواهان و فرزند فوق که باید هر دو برابر اصل شده باشد.
- کپی برابر اصل سند ازدواج والدین
- کپی برابر اصل سند طلاق والدین
- دادخواست حق حضانت
از این موارد ارائه دو مورد اول اجباری و سه مورد بعدی اختیاری می‌باشد. چنانچه فرد به هرکدام از سه مورد اختیاری دسترسی نداشت می‌تواند درخواست تحقیقات محلی، شهادت شهود یا تحقیقات محلی از شاهدین و افراد مطلع را ارائه دهد.