قیم کیست – برای برخی از افراد مانند کودکان و افراد مجنون و افراد سفیه از نظر قانونی ولی و سرپرست تصمیم‌گیرنده است؛ بنابراین کلیه‌ی امور مالی و غیرمالی این افراد با تصمیم‌گیری پدر انجام می‌گیرد و این سرپرستی در نبود پدر، بر عهده پدربزرگ است؛ اما چنانچه پدر و پدربزرگ یک فرد محجور در قید حیات نباشند کنترل امور مالی افراد بر عهده قیم قانونی آن‌هاست.
خصوصیات قیم
یکی از ویژگی‌های فرد قیم اهلیت داشتن اوست؛ یعنی قیم باید فردی عاقل و بالغ باشد، نباید محجور باشد، همچنین باید امانت‌دار باشد؛ بنابراین افرادی که پیش از این مرتکب جرائمی مانند کلاه‌برداری، خیانت در امانت و هتک ناموس شده‌اند نمی‌توانند به عنوان قیم انتخاب شوند.
مرجع قانونی برای تعیین قیم
تعیین قیم و بقیه مسائل مربوط به آن در صلاحیت دادگاه حوزه زندگی فرد محجور است؛ بنابراین اگر فرد محجور در ایران زندگی نکند، دادگاه آن شهر یا کشور صلاحیت انتخاب قیم را برای او دارد.
برای مطالعۀ بیشتر:
وظایف قیم
اگرچه قیم در امور مالی یک فقر محجور و صغیر صاحب‌اختیار است اما حق ندارد خانه‌ای را که به فرد تحت سرپرستیش تعلق دارد بفروشد یا به رهن بانک بدهد. مگر اینکه قبل از فروش یا رهن بانک از دادستانی تاییدیه رسمی برای این معامله گرفته باشد.
همچنین قیم اجازه ندارد معامله‌ای را با اموال فرد تحت سرپرستی ترتیب دهد که یکی از طرفین آن خودش باشد فرقی نمی‌کند که نتیجه معامله چه باشد و مالی به کودک یا قیم منتقل شود، این معامله برای قیم مجاز نیست.
وظایف قیم چیست؟
وظایف قیم گسترده است و موارد متعددی را در بر می‌گیرد. برخی از مهم‌ترین این وظایف عبارتند از:
- مدیریت دارایی‌ها: قیم باید به‌درستی از اموال و درآمدهای محجور نگهداری کند. او مجاز به فروش یا واگذاری دارایی‌های خاص نیست، مگر با اجازه دادگاه.
- رسیدگی به امور روزمره: از تأمین خوراک و پوشاک تا نیازهای بهداشتی و درمانی، همه بر عهده قیم است.
- حضور قانونی و نمایندگی: در جلسات رسمی یا قضایی، قیم از طرف محجور حضور می‌یابد و از حقوق او دفاع می‌کند.
- گزارش‌دهی به دادگاه: قیم باید به‌صورت دوره‌ای، عملکرد مالی و تصمیمات خود را به دادگاه اعلام کند.
- درخواست حق‌الزحمه: در صورت انجام وظایف به‌شکل منظم و قانونی، قیم می‌تواند برای دریافت دستمزد قانونی اقدام کند.
اختیارات قیم
قانون به قیم این حق را می‌دهد که مزد خود را بابت سرپرستی فرد محجور و اقداماتی که برای او انجام می‌دهد دریافت کند. میزان این مزد و اجرت به مدت و کیفیت کاری که قیم انجام داده بستگی دارد.
همچنین قیم این حق را دارد که در تمام امور مربوط به اموال نقدی فرد محجور مانند پول نقد، اتومبیل یا تلفن همراه بدون اجازه دادستان و به شرط رعایت مصلحت فرد تحت سرپرستی دخالت کند و می‌تواند این موارد را معامله کند.
مسئولیت قیم
چنانچه قیم در وظایف تحت سرپرستی خود کوتاهی کند یا به حقوق فرد محجور تعدی نماید، مسئول پرداخت ضررهای وارد شده به فرد تحت سرپرستی می‌باشد و از این لحاظ هیچ مصونیتی ندارد. دلیل این مسئله این است که قیم در حقیقت فردی است که از طرف مقام قضایی منصوب‌شده است و چنین بنابراین باید دقت و توجه زیادی در انجام وظایف خود داشته باشد. در غیر این صورت به قانون پاسخگو خواهد بود.
قیم محجور کیست؟
اگر فردی، به عنوان مثال کودک باشد یا دچار بیماری روانی شدید یا ناتوانی ذهنی باشد، و ولی یا وصی نداشته باشد، طبق قانون، دادگاه موظف است برای او قیمی منصوب کند. قیم محجور مسئول رسیدگی به مسائل مالی، اداری و حتی زندگی روزمره این شخص است و باید همواره به سود و صلاح وی عمل کند.
مواردی که معاملات قیم باید با اجازه دادستان انجام گیرد
این احتمال وجود دارد که برخی از معاملاتی که توسط قیم انجام می‌شود، به زیان فرد محجور باشد. به همین دلیل لازم است این معاملات با اجازه و تحت نظارت دادستانی انجام گیرد. برخی از معاملاتی که شامل این مسئله می‌شوند ازاین‌قرارند:
- فروش و رهن اموال غیرمنقول فرد محجور
- معامله‌ای که در نتیجه آن قیم دیون مولی آن علیه شود.
- وام گرفتن به نام فرد محجور بدون اینکه ضرورت یا احتیاجی باشد
- صلح
قیم بودن زن
یکی از سؤالاتی که پیش می‌آید این است که آیا یک زن نیز می‌تواند به عنوان قیم انتخاب شود؟ بر طبق رویه موجود چنانچه طفلی پدر و جد پدری نداشته باشد، مادر او به عنوان قیم کودک اولویت دارد اما اگر مادر ازدواج کرد، باید یک ماه پس از تاریخ عقد نکاح به دادستان اعلام کند تا تصمیم مناسب انجام پذیرد. همچنین زن در صورتی می‌تواند به عنوان قیم شناخته شود که اجازه شوهر خود را در این مورد کسب کند.
شرایط لازم برای قیم شدن
قیم باید فردی بالغ، عاقل، خوش‌سابقه و مورد اعتماد باشد. افرادی که سوء پیشینه کیفری دارند یا در گذشته سوء‌استفاده مالی کرده‌اند، صلاحیت قیمومت ندارند. در اولویت، مادر، خواهر یا سایر نزدیکان درجه‌یک قرار دارند، به شرط آنکه دادگاه صلاحیت آن‌ها را تأیید کند.
قیم اتفاقی
در بعضی مواقع که جرمی اتفاق می‌افتد، پیگیری جرم نیاز به شکایت از مجرم دارد اما اگر فرد آسیب‌دیده از این جرم صغیری باشد که قیم نداشته باشد دادستان موظف است برای یک قیم اتفاقی برای فرد تعیین کند تا پیگیری قضائی ماجرا را انجام دهد و فرد صغیر را به حقوق خود برساند. البته باید بدانید که قیم اتفاقی موقتاً وظایف را بر عهده دارد و در فرصت مناسب از طریق قانونی قیم مناسب برای فرد محجور تعیین می‌شود.
سوالات متداول
چه کسانی نیاز به قیم دارند؟
افرادی که به دلیل سن کم، بیماری روانی یا ناتوانی ذهنی امکان تصمیم‌گیری و اداره امور خود را ندارند، به قیم نیاز دارند. این افراد در قانون با عنوان “محجور” شناخته می‌شوند.
قیم محجور چه وظایفی دارد؟
قیم موظف است از اموال، حقوق و منافع محجور محافظت کند، امور مالی و حقوقی او را مدیریت کند، و تصمیماتی را که به صلاح وی است اتخاذ نماید. همچنین باید گزارش عملکرد خود را به دادگاه ارائه دهد.
چه شرایطی برای انتخاب قیم وجود دارد؟
فرد باید بالغ، عاقل، امانت‌دار و فاقد سوء‌پیشینه باشد. در صورت وجود بستگان نزدیک، مانند مادر یا خواهر، دادگاه در صورت صلاح‌دید آن‌ها را در اولویت قرار می‌دهد.
آیا قیم می‌تواند برای کارش دستمزد بگیرد؟
بله، اگر قیم وظایف خود را به درستی انجام دهد، می‌تواند با تصویب دادگاه، مبلغی به عنوان حق‌الزحمه دریافت کند.