وکیل خانواده: نفقه در قانون مدنی، هزینه‌ای است که برای نیازهای روزانه زندگی مانند لباس، خوراک و مسکن استفاده می‌شود. به‌طور کلی نفقه به همسر فرد و خویشاوندان نزدیک (فرزندان) تعلق می‌گیرد. بر اساس قوانین شرعی یکی از وظایف مرد تأمین نفقه همسر و فرزندان است؛ یعنی مرد موظف است نیازهای اولیه خانواده خود را در حد توان تأمین کند و درصورتی‌که این کار را انجام ندهد.
زن می‌تواند از دادگاه برای دریافت نفقه‌ی خود اقدام کند و تقاضای تعقیب کیفری مرد را به دلیل ترک انفاق بنماید. در این مقاله به مسائل قانونی پیرامون نفقه می‌پردازیم و درباره شرایط تعیین نفقه و میزان آن صحبت می‌کنیم.اما قبل از هر چیزی باید ببینیم نفقه چیست و شامل چه مواردی می‌گردد ؟ همچنین باید بررسی کنیم که نفقه به چه کسانی تعلق می‌گیرد.
نفقه در قانون
ابتدایی‌ترین نیاز برای زندگی یک خانواده تأمین هزینه‌های اولیه است. این هزینه‌های اولیه و خرجی که برای گذراندن یک زندگی عادی موردنیاز است را نفقه میگویند. مطابق قانون مدنی، مرد پس از ازدواج باید به همسر خود انفاق نماید ؛ یعنی هزینه‌های زندگی او را تأمین کند. همچنین اقارب نسبی یعنی فرزندان نیز مستحق نفقه می‌باشند و مرد موظف است هزینه‌های زندگی آنها شامل خوراک، پوشاک، مسکن و هزینه‌های جانبی مانند خرج تحصیل و … را به حد معمول و مشخص تأمین نماید.
لازم است بدانید که پرداخت نفقه به همسر یکی از وظایف زوجیت است که مشروط به تمکین زن از همسر خود می‌باشد؛ بنابراین اگر زن از شوهر خود تمکین ننماید یا از آن ممانعت کند، نفقه به او تعلق نمی‌گیرد. درباره نفقه فرزندان نیز شرایط مالی مرد و عدم توانایی فرزند برای کار و تأمین معیشت شرط دریافت نفقه می‌باشد.
نفقه به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟
نفقه‌یکی از ملزومات ادامه زندگی است؛ زیرا هزینه‌های زندگی فرد را تأمین می‌کند؛ اما مطابق قانون مدنی نفقه به چه افرادی تعلق می‌گیرد؟
ماده 1196 قانون مدنی در این زمینه بیان می‌دارد:
در روابط بین اقارب، فقط اقارب نسبی در خط عمودی اعم از صعودی یا نزولی، ملزم به انفاق یکدیگر هستند.
در این قانون منظور از اقارب در خط عمودی یعنی خویشان نسبی به ترتیب و نسل به نسل شامل پدربزرگ، مادربزرگ، پدر، مادر، فرزند، نوه و … این ماده‌قانونی قرابت سببی و رضایی را شامل حال دریافت نفقه نمی‌داند. همچنین افرادی مانند برادر، خواهر، خاله، عمه و … نیز شامل دریافت نفقه نمی‌گردند.
مطابق ماده 1199 قانون مدنی، پدری که استطاعت مالی دارد، باید به فرزند خود نفقه پرداخت کند. البته اگر پدر توانایی مالی نداشته باشد، پرداخت نفقه بر عهده پدربزرگ و مادربزرگ بچه می‌باشد.
برای مطالعه بیشتر:
مشاوره دریافت نفقه
حکم شرعی ازدواج با دوخواهر
نفقه زوجه در ازدواج دائم
بر اساس ماده 1106 قانون مدنی زمانی که مرد، زنی را به عقد دائم خود در می‌آورد، وظیفه دارد نفقه او را بپردازد. در حقیقت نفقه وظیفه‌ای است که به واسطۀ ازدواج بر عهده مرد قرار می‌گیرد اما اگر زن بدون وجود دلیل موجه از انجام وظایف همسری خودداری کند مستحق دریافت نفقه نمی‌باشد؛ بنابراین شرط دریافت نفقه در ازدواج دائم تمکین از شوهر است.
نفقه زوجه در ازدواج موقت
به صورت کلی در ازدواج موقت نفقه زن بر عهده شوهر نمی‌باشد. مگر اینکه در زمان عقد این مسئله شرط شده باشد. در این صورت مرد موظف به تأمین نفقه همسر موقت خود می‌باشد و اگر از این ازدواج فرزندی حاصل شد، نفقه فرزند و تأمین کلیه مخارج او نیز بر عهده پدر است.
نفقه زوجه شامل چه مواردی است؟
بر اساس ماده 1107 قانون مدنی
نفقه، عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج، به واسطه نقصان یا مرض
البته مصادیق نفقه زن فقط شامل موارد یاد شده نیست. بلکه تامم نیازهای متعارف زن را که به آنها نیاز دارد و با شأن او متناسب است را در برمی‌گیرد.
آیا هزینه تحصیل جزء نفقه زن محسوب می‌شود؟
مواردی مانند هزینه تحصیل زن و مخارج دانشگاه جزء نفقه محسوب نمی‌شود؛ اما اگر مرد در زمان ازدواج این مسئله را پذیرفته باشد موظف به پرداخت هزینه‌های تحصیلی زن می‌باشد. همچنین هزینه‌های مدرسه فرزندان مرد نفقه محسوب می‌شود و درصورتی‌که مرد آن هزینه‌ها را پرداخت نکند، می‌تواند تحت تعقیب کیفی و حتی حبس قرار گیرد. با این وجود هزینه‌های دانشگاه فرزند جزء نفقه محسوب نمی‌شود.
ماده 1204 قانون مدنی مواردی را که از نظر قانونی نفقه اقارب محسوب می‌شود به این شرح مشخص کرده است:
نفقه اقارب عبارت است از: مسکن، البسه، غذا، اثاث خانه به قدر رفع نیاز و مطابق استطاعت منفق
همچنین قانون‌گذار دریافت نفقه را به دو شرط مشروط کرده است. اول استطاعت مالی فرد انفاق کننده و دوم عدم توانایی فردی که نفقه به او تعلق می‌گیرد برای انجام کاری که به کمک آن وسایل زندگی خود را تأمین کند.
بیشتر بدانیم:
شرایط درستی صیغه طلاق
نکاح منقطع یا ازدواج موقت
میزان نفقه زوجه
بر اساس ماده 1107 قانون مدنی درباره نفقه : قانون‌گذار مواردی را برای نفقه در نظر گرفته است؛ اما این مصادیق شامل فرزندان و سایر افرادی است که از فرد نفقه می‌گیرند؛ اما درباره همسر فرد، نفقه شامل تمام نیازهای متعارف زن متناسب با وضعیت او می‌باشد؛ بنابراین مبلغ نفقه زوجه برای تمام بانوان یکسان نیست و بر اساس سطح زندگی مادی اقشار مختلف زنان مشخص می‌گردد.
درصورتی‌که زوجین نتوانند برای تعیین میزان نفقه با هم توافق کنند، می‌توانند به دادگاه مراجعه کنند و درخواست کارشناسی نفقه نمایند تا دادگاه نفقه زن را متناسب با شرایط مشخص کند. این رأی برای دو طرف لازم‌الاجرا است.. البته باید بدانید که میزان نفقه بر اساسشان زن و توانایی مالی مرد مشخص می‌شود و بنابراین نمی‌توان یک مبلغ دقیق برای نفقه زوجه مشخص نمود.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره نفقه، میزان نفقه و شرایط دریافت نفقه، می‌توانید در بالای همین صفحه به بخش ارتباط با ما مراجعه کنید و با یکی از کارشناسان حقوقی ما درباره مسائل حقوقی خود مشورت کنید. همچنین می‌توانید به گروه تلگرامی مشاوره حقوقی موسسه مهر آرتا نوین مراجعه کرده و سؤالات حقوقی خود را مستقیماً از حقوق‌دانان موسسه بپرسید. در روزهای سخت ما در کنار شما هستیم.