وکیل خانواده در مشهد: درباره خروج فرزند از کشور چه قوانینی وجود دارد؟ یکی از مسائلی که در زمان طلاق میان خانواده‌ها مطرح می‌شود بحث سرپرستی کودک و حضانت او است. پس از طلاق میان یک زوج، والدین باید برای سرپرستی و حضانت فرزندان تصمیم‌گیری کنند. این مسئله معمولاً با تصمیم‌گیری قانونی و دادگاه مشخص می‌شود.
در قوانین مدنی برای حضانت فرزندان بسته به شرایط موجود قوانینی مشخص‌شده است. یکی از مسائل مطرح شده در این زمینه این است که آیا داشتن حضانت فرزند پس از طلاق، به یکی از والدین اجازه می‌دهد که به میل خود کودک را از کشور خارج کند یا برای این کار به اجازه پدر یا مادر کودک نیاز است؟ آیا پدر یا مادر کودک برای خروج کودک از کشور نیازمند اجازه دادگاه است؟
حضانت
حضانت به معنی مراقبت روحی و جسمی از فرزندان و تربیت آن‌هاست و حضانت با سرپرستی متفاوت است. باید بدانید که قیومیت فرزندان به معنی تأمین هزینه‌های مالی فرزندان است که بر عهده پدر و جد پدری است اما حضانت حق و وظیفه پدر و مادر فرزند است. این به این معنا است که پدر و مادر مسئول تربیت فرزندان خود هستند و حق دارند سرپرستی کودک را بر عهده داشته باشند؛ بنابراین قانون به جز در مواردی که مصلحت کودک اقتضا می‌کند نمی‌تواند والدین را از حق سرپرستی کودک محروم کند.
حضانت فرزند بعد از طلاق
زمانی که زن و مردی از هم طلاق می‌گیرند، ممکن است فرزندانی داشته باشند که باید از آنها مراقبت کنند. حضانت کودکان حق و وظیفه والدین است و هیچ‌کدام نمی‌توانند از تکلیف خود سرباز بزند. چنانچه والدین از انجام وظایف خود کوتاهی کنند دادگاه آنها را ملزم به انجام وظیفه می‌کند. حضانت فرزندان بعد از طلاق والدین با توجه به سن آنها مشخص می‌گردد.
قانون مدنی در این زمینه این‌طور بیان می‌کند:
برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می‌کنند، مادر تا سن هفت‌سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است. بعد از هفت‌سالگی در صورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می‌باشد.
بعد از طلاق والدین، حق حضانت فرزند تا پایان هفت‌سالگی با مادر است و پس از آن تا سن بلوغ پدر حضانت فرزند را به عهده خواهد داشت. سن بلوغ دختران نه سال قمری و برای پسران پانزده سال قمری می‌باشد. پس از اینکه کودک وارد سن بلوغ شد، خودش می‌تواند تصمیم بگیرد که با چه کسی زندگی کند.
اجازه مادر برای خروج فرزند از کشور
یکی از سؤالاتی که در زمینه خروج فرزندان والدین طلاق گرفته وجود دارد این است که آیا برای خروج فرزند از کشور اجازه مادر لازم است؟
پاسخ این سؤال این است که درصورتی‌که حضانت و نگهداری طفل با پدر باشد، برای دریافت گذرنامه فرزند و خروج او از کشور نیازی به اجازه مادر نیست؛ اما از آنجا که با خروج طفل از کشور، امکان ملاقات مادر با کودک از بین می‌رود، مادر می‌تواند در صورت عدم رضایت به خروج طفل از کشور با مراجعه به اداره گذرنامه درخواست ممانعت از خروج فرزند را داشته باشد. البته اگر حضانت فرزند با پدر باشد، پدر می‌تواند بدون اجازه از مادر برای فرزندش گذرنامه بگیرد.
اجازه پدر برای خروج فرزند از کشور
درصورتی‌که حضانت فرزند به مادر سپرده شده باشد، مادر برای دریافت گذرنامه برای کودک نیاز به اجازه پدر دارد؛ بنابراین خروج کودک از کشور بدون اجازه پدر از راه قانونی عملاً امکان‌پذیر نیست.
بیشتر بدانید:
اجازه دادگاه برای خروج از کشور
در برخی از موارد ممکن است والدین روی خروج کودک از کشور اختلاف داشته باشند اما مصلحت کودک اقتضا کند که از کشور خارج شود؛ مثلاً کودک دارای بیماری خاصی باشد که درمان آن در کشور امکان‌پذیر نباشد؛ بنابراین فردی که حضانت کودک را بر عهده دارد می‌تواند از دادگاه درخواست اجازه برای خروج کودک را بنماید و برای خروج کودک لازم است که تضمین کافی و مناسبی بدهد که پس از زمان مشخص‌شده کودک را بازمی‌گرداند؛ یعنی مثلاً پس از طی دوران درمان کودک به کشور بازگردانده شود.
حضانت و حقوق کودکان
زمانی که زن و مردی صاحب فرزند می شوند، نقش آنها به پدر و مادر تغییر می یابد و این پدر و مادر بودن به مفهوم وجود وظایف وحقوقی برای هرکدام از آنها است. در قانون این حقوق و وظایف والدین پیش بینی شده است و درصورتی‌که والدین از انجام وظایف خود خودداری کنند، یا در انجام آنها کوتاهی نمایند، قانون با آنها برخورد خواهد کرد.
مهمترین حق کودکان حق حضانت و سرپرستی است. این حق در درجۀ اول تکلیف و وظیفه ی والدین است؛ اما درصورتی‌که والدین به هر دلیل نتوانند از فرزند خود به درستی نگهداری کنند، از حق حضانت محروم می شوند. در اینجا است که قانون بررسی می‌کند چه کسی می‌تواند سرپرستی کودک را برعهده داشته باشد؟
ماده ۱۱۷۲ قانون مدنی بیان می‌کند:
«هیچ یک از ابوین، حق ندارند، در مدتی که حضانت طفل به عهده آن ها است، از نگاهداری او امتناع کند، در صورت امتناع یکی از ابوین، حاکم باید، به تقاضای دیگری یا به تقاضای قیم یا یکی از اقرباء و یا به تقاضای مدعی العموم، نگاهداری طفل را به هر یک از ابوین که حضانت به عهده او است، الزام کند و درصورتی‌که الزام، ممکن یا موثر نباشد، حضانت را به خرج پدر و هرگاه پدر فوت شده باشد، به خرج مادر، تأمین کند.»
ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی درباره حضانت فرزند دختر قبل از سن ۹ سالگی می‌گوید:
« برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او، جدا از یکدیگر زندگی می‌کنند، مادر، تا سن هفت‌سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است.»
جمع‌بندی
برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه قوانین خروج فرزند از کشور و مسائل قانونی پیرامون حضانت فرزندان، می‌توانید با همکاران ما در موسسه حقوقی مهر آرتا نوین تماس بگیرید یا در گروه حقوقی تلگرامی سؤالات خود را با کارشناسان ما مطرح کنید.