درباره تغییر نام خانوادگی و نام افراد چه میدانید؟ یکی از دعاوی‌ای که امروزه بسیار در دادگاه‌ها و مراجع قضایی دیده می‌شود، تغییر اطلاعات شناسنامه مانند نام خانوادگی، تغییر تاریخ تولد، تعیین و تغییر نام و نام خانوادگی است.
براساس ماده 997 قانون مدنی، هر فرد باید نام خانوادگی‌ای داشته باشد که نمایانگر هویت اوست. نام خانوادگی و نام هویت یک فرد را مشخص می‌کند؛ بنابراین مگر در شرایط خاص، تغییر نام خانوادگی امکان‌پذیر نیست؛ اما مواردی از استثنا وجود دارد که قانون به افراد اجازه تغییر این نام خانوادگی را می‌دهد. در این مقاله به بررسی شرایطی می‌پردازیم که موجب تغییر در نام خانوادگی افراد می‌شود. با ما همراه باشید.
قوانین تغییر نام خانوادگی
تبصره ماده 41 قانون ثبت‌احوال بیان می‌دارد:
نام خانوادگی فرزند ، همان نام خانوادگی پدرش خواهد بود.
با توجه به این مسئله، نام خانوادگی فرد چطور تغییر داده می‌شود؟
برای انجام مشاوره حقوقی تلفنی و حضوری با همکاران ما کلیک کنید.
شرایط تغییر در نام خانوادگی
اگر بخواهیم در زمینه شرایط تغییر در نام خانوادگی صحبت کنیم می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم.
ماده 17 قانون ثبت‌احوال در زمینه نام خانوادگی کودکی که والدینش مشخص نباشد بیان می‌دارد:
درصورتی‌که والدین یک نوزاد مشخص نباشد و پدر و مادر فرد شناخته شده نباشند ، براساس ماده 17 قانون ثبت‌احوال به جای نام و نام خانوادگی والدین کودک از اسامی دلخواه و فرضی برای آنها استفاده می‌شود؛ اما چنانچه بعداً براساس شواهد و مدارک یا حکم دادگاه هویت فرزند بعداً مشخص شود، نام و نام خانوادگی فرضی اصلاح می‌شود .
تبصره ماده 16 قانون ثبت احوال درباره تعیین نام کودکی که والدین او مشخص نباشد بیان می‌دارد:
«درصورتی‌که ازدواج پدر و مادر نوزاد به ثبت نرسیده باشد اعلام تولد نوزاد و امضای اسناد متفقاً به عهده پدر و مادر خواهد بود و هرگاه اتفاق پدر و مادر در اعلام تولد خود وجود نداشته باشند شناسنامه کودک با اعلام و امضای یکی از مراجعه‌کنندگان که پدر کودک است یا مادر کودک با قید نام کوچک طرفی که برای سند طفل نیامده است تنظیم می‌شود.»
تعیین نام و نام خانوادگی کودکان حاصل از رابطه نامشروع
براساس بند الف ماده یک قانون ثبت‌احوال وظیفه ثبت تولد و صدور شناسنامه برای کودکان میان فرزندان متولد از رابطه مشروع و نامشروع تفاوتی وجود ندارد و تبصره ماده 16 و 17 این قانون ، در مواردی که ازدواج والدین کودک ثبت نشده یا والدین کودک مشخص نیست یا کودک ناشی از زنا باشد، براساس قانون زنا کننده پدر عرفی و قانونی کودک است و پدر موظف به گرفتن شناسنامه برای کودک است؛ اما با توجه به ماده 884 قانون مدنی، کودک از این پدر ارثی نمی‌برد.
البته افراد بسیاری با این ماده مشکل دارند و بیان می‌کنند که با توجه به اینکه کودک، به خواست خود پا به دنیا نگذاشته و چه مشروع چه نامشروع، حاصل عمل پدر است، این کودک باید حق برابری از ارث پدر داشته باشد؛ زیرا محروم کردن کودک از ارث پدر، مانند مجازات کردن او به جرم گناه پدر و مادر است که انسانی به نظر نمی‌رسد. با این وجود بند مذکور بیان می‌دارد که این کودک از پدر ارثی نمی‌برد و صرفاً نام پدر را در شناسنامه خواهد داشت!
به عبارتی زن و مردی مرتکب زنا می‌شوند و این وسط کودکی که قربانی این جرم است به جای پدر و مادر مجازات می‌شود. درحالی‌که شاید قانون باید با چنین کودکانی که اکثراً رها شده و حاصل بی‌مهری پدر و مادر هستند ، مهربان‌تر رفتار کند و حمایتی برای آینده آنها در نظر بگیرد. حق گرفتن ارث از والدین کمترین حق برای کودکان حاصل از چنین روابطی است که نقشی در گناه والدین ندارند و نباید به جرم دیگران مجازات شوند.
شرایط تغییر یا استحاله نام خانوادگی
درصورتی‌که فردی بخواهد برای تعیین و تغییری در نام خانوادگی اقدام کند، با اصل اثبات در احوال شخصیه فرد تضاد دارد. به همین دلیل قانون برای این تغییر سخت‌گیری‌های خاص خود را دارد.
ماده 40 قانون ثبت‌احوال کشور بیان می‌دارد:
هر تغییری در نام خانوادگی با قبول سازمان ثبت‌احوال کشور خواهد بود.
بنابراین در مهرماه سال 1380 دستورالعملی توسط شورای عالی به ثبت رسید.
انتخاب نام‌های ممنوع
براساس ماده 997 قانون مدنی، ثبت‌نام‌های مخصوصی که به موجب نظام‌نامه اداره ثبت‌احوال مشخص می‌شود ، ممنوع است.
رعایت حق تقدم
حق تقدم در انتخاب اسامی با کسی است که پیش از دیگران سند به نام خانوادگی‌اش صادر شده است و در اداره ثبت‌احوال ثبت شده باشد؛ بنابراین فردی به جز صاحب حق تقدم حق ندارد آن نام خانوادگی را برای خود بردارد مگر اینکه ابتدا اجازه آن فرد را بردارد.
مطابق ماده 998 قانون مجازات، چنانچه فردی نام خانوادگی دیگری را بدون اجازه او اخذ کرده باشد می‌تواند اقامۀ دعوا کند مطابق قانون با فرد غاصب برخورد خواهد شد.
تنها موردی که قانون اجازه استفاده از نام خانوادگی شخص دیگری است زمانی است که خانم با موافقت شوهرش تا زمانی که از هم جدا نشده‌اند از نام خانوادگی او استفاده کند؛ اما در صورت طلاق تنها با اجازه همسر سابق می‌تواند از نام خانوادگی او استفاده کند.
آیا حق تقدم قابل انتقال است؟
باید بگوییم که در زمان زندگی و حیات فرد با اجازه دارنده حق تقدم و بعد مرگ فرد این حق به ورثه او تعلق می‌گیرد.
شرایط تغییر نام خانوادگی
به‌طورکلی اگر بخواهیم شرایط تغییر و تعیین نام خانوائگی را نام ببریم این شرایط از این قرار است:
- اگر نام و نام خانوادگی فرد معنای نامناسبی داشته باشد؛ مثلاً بی‌چاره ، بچه‌گدا…
- اگر نام خانوادگی فرد بیشتر از دو کلمه باشد مثلاً محمدی رضایی نیر، علایی مهدی نژاد
- اگر نام خانوادگی از کلمات داخلی نباشد ؛ مثلاً علی اف
- اگر نام یا نام خانوادگی ضد دین یا مغایر باارزش‌های فرهنگ اسلامی باشد.
- اگر نام خانوادگی فرد یک لقب یا منصب باشد؛ مانند خان، دکتر ، تیمسار
- اگر نام خانوادگی اسم محله یا محلی باشد.
- اگر یک نام یا نام خانوادگی موجب سرافکندگی و آزار فرد باشد.
- اگر تغییر نام با هدف یکسان شدن نام خانوادگی با پدر و ، جد پدری و خواهر و برادر باشد .
- درصورتی‌که مردی با زنی ازدواج کرد و کودک زن را پس از فوت پدر به صورت قانونی پذیرفت می‌تواند درخواست تغییر نام خانوادگی کند.
شرایط عدم‌تغییر نام خانوادگی
باید بدانید پس از تغییر در نام خانوادگی، امکان برگشت به نام خانوادگی اولیه امکان‌پذیر نیست؛ بنابراین لازم است فرد در زمان اقدام برای تغییر نام و نام خانوادگی، به اندازه کافی فکر کرده ، تحقیق و دقت کند تا بعداً پشیمان نشود.
برای انجام مشاوره حقوقی تلگرامی و آنلاین با همکاران ما کلیک کنید.
مرجع صالح برای تغییر و تعیین نام خانوادگی کجاست؟
مطابق ماده 40 قانون ثبت‌احوال، مرجع رسیدگی به تغییرات نام خانوادگی سازمان ثبت‌احوال است؛ بنابراین متقاضی باید با در دست داشتن شواهد و مدارک موردنیاز و درخواست خود، به سازمان ثبت‌احوال شهرستان محل صدور شناسنامه مراجعه کند.
البته افراد می‌توانند که برای تنظیم و ارائه این درخواست در محل دیگری نیز اقدام کنند . در این موارد درخواست بعد از پذیرش به اداری صادرکننده شناسنامه ارجاع داده می‌شود و اقدامات انجام می‌شود و نتیجه برای اطلاع متقاضی به اداره‌ی ارسال‌کننده مدارک فرستاده می‌شود.
سایر شرایط تغییر و تعیین نام خانوادگی
کدام دسته از افراد می‌توانند برای تغییر در نام خانوادگی اقدام کنند؟
- افرادی که سن آنها از 18 سال بیشتر است.
- افرادی که سن آنها کمتر از 18 سال باشد اما دارای حکم رشد باشند.
- پدر و جد پدری فرد با ارائه کردن شناسنامه‌شان می‌توانند برای فرزندان کمتر از 18 سال خود اقدام کنند.
- وصی قانونی و قیم کودکان و اطفال نیز می‌توانند با ارائه مدارک لازم برای این کار اقدام کنند.
درصورتی‌که درگیر پرونده‌های تغییر و اثبات نام و نام خانوادگی هستید، می‌توانید با همکاران ما در سامانه حقوقی عدلاک مشورت کنید.